Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave Vlade Republike Srbije, zaštitnik građana i Agencija Ujedinjenih nacija za izbeglice (UNHCR) održali su zajedničku konferenciju povodom osme godišnjice globalne kampanje „Ja pripadam“ (#Ibelong), koja ima za cilj potpuno iskorenjivanje apatridije kao pojave u čitavom svetu.
Ministar državne uprave i lokalne samouprave izrazio je zadovoljstvo velikim napretkom koji je u prethodnom periodu ostvaren na rešavanju pitanja pravne nevidljivosti u Srbiji, istakavši da se slučajevi da neko lice nije upisano u matičnu knjigu rođenih sada javljaju tek kao izuzetak.
Prema njegovim rečima, sprovođenjem brojnih zajedničkih aktivnosti uspostavljena su sistemska rešenja za nesmetan upis u matičnu knjigu rođenih, a uspešno su unapređena i druga prava iz ličnog statusa.
On je, napomenuvši da je posebna pažnja usmerena na upis u matične knjige novorođenog deteta čija majka nema lična dokumenta, čime se efikasno otklanjaju rizici od apatridije, rekao da će buduća saradnja biti usmerena na rešavanje preostalih, ali i sprečavanje pojave novih slučajeva pravno nevidljivih lica, posebno kada je reč o pripadnicima romske zajednice.
Zaštitnik građana naglasio da je broj pravno nevidljivih lica u Srbiji značajno smanjen, ali da i dalje ima građana i dece koje sistem ne prepoznaje, upozorivši na to da su stanovnici neformalnih naselja i dalje u teškom položaju i u riziku od apatridije.
On je apelovao na nadležne organe da učine dodatne napore kako bi se ublažile posledice pandemije koje su i dalje vidljive u socijalnom i ekonomskom segmentu života pripadnika romske zajednice u neformalnim naseljima.
Vršilac dužnosti šefa Predstavništva UNHCR-a u Srbiji potvrdila je da je, zahvaljujući naporima svih relevantnih institucija Srbije, pre svega odličnoj saradnji sa Ministarstvom državne uprave i lokalne samouprave i zaštitnikom građana, broj Roma bez ličnih dokumenata u Srbiji značajno smanjen od početka globalne kampanje #JaPripadam, koju je UNHCR pokrenuo 2014. godine.
Ova agencija UN je zadovoljna ostvarenim napretkom, a Srbija bi mogla postati jedna od prvih zemalja u Evropi koja će iskoreniti rizik od apatridije u naredne dve godine, do završetka kampanje, podvukla je ona.
Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, Zaštitnik građana i UNHCR od 2012. godine ulažu zajedničke napore u rešavanje ovog pitanja, u okviru tri sporazuma o razumevanju.
Povod današnjem događaju je i početak informativno-medijske kampanje za predstavnike romske zajednice, za koje je u okviru konferencije održana informativna sesija, a razmenjena su i iskustva iz posete neformalnim naseljima.
Odredbe o upisu u matičnu knjigu rođenih sadržane su u Zakonu o matičnim knjigama (“Sl. glasnik RS”, br. 20/2009, 145/2014 i 47/2018) čl. 45-54., prema kojima:
U matičnu knjigu rođenih upisuju se:
1) podaci o rođenju, i to: ime i prezime deteta; skraćeno lično ime; pol deteta; dan, mesec, godina i čas rođenja; mesto i opština rođenja, a ako je dete rođeno u inostranstvu i naziv države rođenja; jedinstveni matični broj građana i državljanstvo deteta;
2) podaci o roditeljima deteta, i to: ime i prezime i ako su roditelji u braku, prezime pre zaključenja braka; jedinstveni matični broj građana; dan, mesec i godina rođenja; mesto i opština rođenja, a ako je roditelj rođen u inostranstvu i naziv države rođenja; državljanstvo; prebivalište i adresa;
3) podaci o: materinstvu utvrđenom ili osporenom sudskom odlukom; priznanju očinstva; očinstvu utvrđenom ili osporenom sudskom odlukom; usvojenju i prestanku usvojenja; stavljanju pod starateljstvo i prestanku starateljstva; lišenju i vraćanju roditeljskog prava; produženju i prestanku produženog roditeljskog prava; zaključenju i prestanku braka; promeni ličnog imena, imena ili prezimena deteta i roditelja, odnosno usvojitelja ili staratelja; sticanju i prestanku državljanstva; smrti, kao i drugi podaci određeni zakonom ili drugim propisom donetim na osnovu zakona.
U matičnu knjigu rođenih upisuje se podatak o nacionalnoj pripadnosti.
Podatak o nacionalnoj pripadnosti se upisuje na zahtev roditelja na osnovu njihove zajedničke izjave, koja se unosi u prijavu iz člana 47. stav 1. ovog zakona, odnosno date na zapisnik, pred matičarom koji vodi matičnu knjigu rođenih.
Ukoliko jedan od roditelja nije živ ili nije poznat, drugi roditelj može odrediti nacionalnu pripadnost deteta.
Ukoliko se roditelji ne saglase u pogledu nacionalne pripadnosti deteta, upis tog podatka neće se izvršiti, a dete sticanjem punoletstva može tražiti da se izvrši upis.
Na promenu ili brisanje podatka o nacionalnoj pripadnosti deteta shodno se primenjuju odredbe o upisu.
Punoletno lice, kome u matičnoj knjizi rođenih nije upisan podatak o nacionalnoj pripadnosti ili ukoliko želi da se taj podatak briše ili promeni, može to učiniti na osnovu izjave date na zapisnik pred matičarom koji vodi matičnu knjigu rođenih.
U matičnu knjigu rođenih upisuje se podatak o promeni pola na osnovu rešenja organa iz člana 6. st. 2. i 4. ovog zakona, koje se donosi na osnovu propisane potvrde nadležne zdravstvene ustanove.
Zdravstvena ustanova iz stava 1. ovog člana dostavlja potvrdu nadležnom organu iz člana 6. st. 2. i 4. ovog zakona u roku od 15 dana od dana promene pola.
Potvrdu iz stava 1. ovog člana zdravstvena ustanova dostavlja elektronskim putem, a bez odlaganja i putem pošte.
U potvrdu iz stava 1. ovog člana upisuje se: ime i prezime; datum; mesto; opština/grad rođenja; jedinstveni matični broj građana; ime i prezime roditelja, lica kome je promenjen pol; podatak o promeni pola za to lice, kao i ime i prezime lekara koji je izdao potvrdu.
Ministar i ministar nadležan za poslove zdravlja sporazumno propisuju način izdavanja i obrazac potvrde iz stava 1. ovog člana.
U slučajevima kada u matičnoj knjizi rođenih nije upisan jedinstveni matični broj građana ili je upisan, a nije određen u skladu sa propisima iz oblasti jedinstvenog matičnog broja građana, organ iz člana 6. st. 2. i 4. ovog zakona koji vodi matičnu knjigu rođenih preuzima podatke iz službene evidencije jedinstvenih matičnih brojeva građana koju vodi ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove.
Podaci se preuzimaju na osnovu pojedinačnog upita, a prema podacima iz izvoda iz matične knjige rođenih i uverenja o svim promenama ličnog imena.
Podatak o jedinstvenom matičnom broju građana upisaće se u matičnu knjigu rođenih samo ako je organ na nesumnjiv i nesporan način utvrdio da se taj podatak odnosi na lice za koje se vrši upis.
Organ iz stava 1. ovog člana, dužan je da bez odlaganja izveštaj o upisanom podataku o jedinstvenom matičnom broju građana, dostavi nadležnom matičaru koji vodi matičnu knjigu venčanih, odnosno umrlih za to lice, radi ažuriranja tog podatka.
Rođenje deteta prijavljuje se nadležnom matičaru radi upisa u matičnu knjigu rođenih.
Rođenje deteta u zdravstvenoj ustanovi dužna je da prijavi zdravstvena ustanova elektronskim putem na propisanom obrascu, a bez odlaganja i putem pošte.
Po izvršenom upisu na osnovu elektronski podnete prijave obaveštava se lice na koga se taj upis odnosi, a matičar dostavlja izvod iz matične knjige rođenih.
Rođenje deteta van zdravstvene ustanove dužan je da prijavi otac deteta, a ako on nije u mogućnosti da to učini, drugi član domaćinstva, odnosno lice u čijem stanu je dete rođeno, ili majka čim za to bude sposobna, ili babica, odnosno lekar koji su prisustvovali porođaju, a ako ovih lica nema ili nisu u mogućnosti da prijave rođenje – lice koje je saznalo za rođenje.
Rođenje deteta prijavljuje se u roku od 15 dana od dana rođenja.
Ako je dete mrtvo rođeno, rođenje se mora prijaviti u roku od 24 časa od njegovog rođenja.
Činjenica rođenja upisuje se u matičnu knjigu rođenih matičnog područja u čijem sastavu je naseljeno mesto rođenja deteta.
Činjenica rođenja deteta u prevoznom sredstvu u toku putovanja upisuje se u matičnu knjigu rođenih matičnog područja u čijem sastavu je naseljeno mesto gde se putovanje majke završilo.
Činjenica rođenja deteta čiji su roditelji nepoznati upisuje se u matičnu knjigu rođenih matičnog područja u čijem sastavu je naseljeno mesto gde je dete nađeno.
Upis se vrši na osnovu rešenja nadležnog organa starateljstva, koje sadrži sledeće podatke: lično ime deteta; pol deteta; dan, mesec, godinu i čas rođenja; mesto i opštinu rođenja i državljanstvo deteta. Kao mesto rođenja upisuje se naseljeno mesto gde je dete nađeno.
Organ starateljstva donosi rešenje iz stava 2. ovog člana na osnovu zapisnika o nalaženju deteta i dostavlja ga zajedno sa zapisnikom o nalaženju deteta matičaru.
Činjenica rođenja deteta bez roditeljskog staranja koja se prijavljuje po isteku roka iz člana 25. ovog zakona, a koju nije moguće upisati u matičnu knjigu rođenih na način uređen čl. 49. i 50. ovog zakona, upisuje se u matičnu knjigu rođenih po mestu boravišta deteta u vreme pokretanja postupka za upis te činjenice u matičnu knjigu rođenih.
Upis se vrši na osnovu rešenja nadležnog organa starateljstva, koje sadrži sledeće podatke: lično ime deteta; pol deteta; dan, mesec i godinu rođenja; mesto i opštinu rođenja i državljanstvo deteta. Kao mesto rođenja upisuje se naseljeno mesto gde dete ima boravište u vreme pokretanja postupka za upis činjenice rođenja u matičnu knjigu rođenih.
Ako se naknadno utvrdi da je rođenje deteta već upisano u matičnu knjigu rođenih, organ starateljstva koji je doneo rešenje iz stava 2. ovog člana rešenjem će poništiti kasniji upis činjenice rođenja deteta u matičnu knjigu rođenih.
Usvojeno dete upisuje se u matičnu knjigu rođenih na osnovu rešenja o novom upisu rođenja usvojenika koje donosi organ starateljstva.
Rešenje o novom upisu činjenice rođenja usvojenika sadrži sledeće podatke: lično ime deteta; pol deteta; dan, mesec, godinu i čas rođenja; mesto i opštinu rođenja i državljanstvo deteta. Podaci o roditeljima zamenjuju se podacima o usvojiteljima.
Rešenje iz stava 1. ovog člana konačno je i njime se poništava raniji upis rođenja usvojenika.
Na osnovu presude o poništenju usvojenja koju sud dostavlja organu starateljstva pred kojim je zasnovano usvojenje, organ starateljstva donosi rešenje o poništenju rešenja o novom upisu rođenja usvojenika.
Na osnovu rešenja iz stava 1. ovog člana osnažuje se prvi upis rođenja deteta.
Lica koja su po propisima o ličnom imenu ovlašćena da odrede lično ime deteta dužna su da radi upisa u matičnu knjigu rođenih prijave nadležnom matičaru lično ime deteta najkasnije u roku od 30 dana od dana rođenja deteta.
Ako se lica iz stava 1. ovog člana ne sporazumeju o ličnom imenu deteta, dužna su da o tome obaveste nadležnog matičara u roku od 30 dana od dana rođenja deteta.
Ako je rok iz stava 1. ovog člana protekao, upis ličnog imena deteta izvršiće se na osnovu rešenja nadležnog organa starateljstva.
Izvor: sajt Vlade Republike Srbije (www.srbija.gov.rs).
Izvor: izvodi iz propisa su preuzeti iz pravne baze „Propis Soft“, redakcija Profi Sistem Com