U Biltenu Ministarstva finansija br. 12, decembar 2022. godine, ovo ministarstvo dalo je mišljenje o zastarelosti prava na povraćaj više ili pogrešno plaćenog poreza.
U ovom mišljenju navedeno je sledeće:
„Odredbama člana 5. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji („Sl. glasnik RS“, br. 80/02, 84/02 ˗ ispravka, 23/03 ˗ ispravka, 70/03, 55/04, 61/05, 85/05 ˗ dr. zakon, 62/06 ˗ dr. zakon, 61/07, 20/09, 72/09 ˗ dr. zakon, 53/10, 101/11, 2/12 ˗ ispravka, 93/12, 47/13, 108/13, 68/14, 105/14, 91/15 ˗ autentično tumačenje, 112/15, 15/16, 108/16, 30/18, 95/18, 86/19, 144/20 i 96/21, u tekstu: ZPPPA) propisano je da se poreska obaveza utvrđuje na osnovu propisa koji su bili na snazi u vreme njenog nastanka, osim ako je, u skladu s Ustavom i zakonom, za pojedine odredbe zakona predviđeno da imaju povratno dejstvo.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, poreska obaveza po osnovu poreza na imovinu za kalendarske godine koje slede godini u kojoj je nastala poreska obaveza, utvrđuje se na osnovu zakona kojim se uređuju porezi na imovinu koji je na snazi na dan 1. januara kalendarske godine za koju se poreska obaveza utvrđuje, osim ako je, u skladu s Ustavom i zakonom, za pojedine odredbe zakona predviđeno da imaju povratno dejstvo.
Radnje u poreskom postupku regulisane su propisima koji su na snazi u vreme kada se preduzimaju.
Odredbama člana 10. st. 1. i 2. ZPPPA propisano je da poreskopravni odnos predstavlja odnos javnog prava koji obuhvata prava i obaveze u poreskom postupku Poreske uprave s jedne i fizičkog, odnosno pravnog lica, kao i otvorenog investicionog fonda, odnosno alternativnog investicionog fonda koji nema svojstvo pravnog lica, a koji je upisan u odgovarajući registar u skladu sa zakonom (u daljem tekstu: fond), s druge strane, kojim se uređuje:
1) obaveza plaćanja poreza, obaveza obezbeđenja poreske obaveze i obaveza plaćanja sporednih poreskih davanja od strane fizičkog, odnosno pravnog lica, kao i fonda i pravo Poreske uprave da zahteva ispunjenje ovih obaveza;
2) obaveza fizičkog, odnosno pravnog lica, kao i fonda da, u skladu sa zakonom, utvrdi porez, odnosno, po odbitku, naplati porez u ime poreskog obveznika, vodi propisano računovodstvo, podnosi poreske prijave, dostavlja Poreskoj upravi traženu dokumentaciju i podatke, ne obavlja plaćanja na način drukčiji od propisanog, dozvoli pregled svog poslovanja službenom licu Poreske uprave i druge zakonom utvrđene obaveze činjenja, nečinjenja ili trpljenja, u cilju blagovremenog i pravilnog plaćanja poreza, kao i pravo Poreske uprave da zahteva ispunjenje ovih obaveza.
U poreskopravnom odnosu iz stava 1. ovog člana, fizičko, odnosno pravno lice, kao i fond ima pravo:
1) na povraćaj više ili pogrešno plaćenog poreza, odnosno sporednih poreskih davanja, kao i na povraćaj poreza kada je to drugim poreskim zakonom predviđeno;
2) na poresku refakciju, odnosno na refundaciju poreza u skladu sa poreskim zakonom;
3) da koristi poreski kredit u odnosu na poresku obavezu, odnosno obavezu po osnovu sporednih poreskih davanja;
4) da koristi više ili pogrešno plaćeni porez odnosno sporedna poreska davanja za namirenje dospelih obaveza po drugom osnovu, putem preknjižavanja.
Odredbama člana 23. ZPPPA propisano je da poreska obaveza prestaje:
1) naplatom poreza;
2) zastarelošću poreza;
3) otpisom poreza;
4) na drugi zakonom propisani način.
Neplaćena poreska obaveza poreskog obveznika – pravnog lica nad kojim je pravosnažnim rešenjem zaključen stečajni postupak bankrotstvom, prestaje, osim ako je radi njene naplate upisano založno pravo u javnim knjigama ili registrima, odnosno ako je, pored poreskog obveznika, drugo lice odgovorno za njeno ispunjenje.
U slučaju iz stava 1. tač. 2)-4) i stava 2. ovog člana, Poreska uprava donosi rešenje o prestanku poreske obaveze. Odredbama člana 114a ZPPPA propisano je da pravo poreskog obveznika na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče.
Zastarelost prava na na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je poreski obveznik stekao pravo na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja. Odredbama člana 114d ZPPPA propisano je da se zastarelost prekida svakom radnjom Poreske uprave preduzetom protiv poreskog dužnika u cilju utvrđivanja i naplate poreza i sporednih poreskih davanja, odnosno radnjom poreskog obveznika preduzetom u cilju ostvarivanja prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja i povraćaj sporednih poreskih davanja. Posle prekida zastarelost počinje teći iznova, a vreme koje je proteklo pre prekida ne računa se u rok za zastarelost. Odredbama člana 114ž ZPPPA propisano je da pravo na utvrđivanje, naplatu, povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je porez trebalo utvrditi ili naplatiti, odnosno u kojoj je izvršena preplata, osim ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Poreska uprava, po isteku roka iz stava 1. ovog člana, po službenoj dužnosti, donosi rešenje o prestanku poreske obaveze, odnosno o prestanku prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i na namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, zbog zastarelosti.
Prema tome, pravo poreskog obveznika na povraćaj više ili pogrešno plaćenog poreza zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče, tj. od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je poreski obveznik stekao pravo na povraćaj, uz napomenu da ovo pravo uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je izvršena preplata.
Shodno navedenoj odredbi člana 5. stav 3. ZPPPA, kojom je propisano da su radnje u poreskom postupku regulisane propisima koji su na snazi u vreme kada se preduzimaju te radnje, mišljenja smo da ako je pravo poreskog obveznika na povraćaj poreza zastarelo shodno odredbama ZPPPA koje su bile na snazi do 19. marta 2009. godine, a pre stupanja na snagu odredaba o apsolutnoj zastarelosti, poreski obveznik gubi pravo na povraćaj poreza usled zastarelosti. Sa druge strane, Poreska uprava istekom roka od deset godina donosi rešenje o prestanku prava poreskog obveznika na povraćaj više ili pogrešno plaćenog poreza, čime konstatuje konkretnu pravnu situaciju, odnosno gubitak prava poreskog obveznika na povraćaj poreza usled zastarelosti.
Napominjemo da u svakom konkretnom slučaju nadležni poreski organ utvrđuje činjenično stanje od uticaja na eventualnu apsolutnu zastarelost prava poreskog obveznika na povraćaj više ili pogrešno plaćenog poreza.“
Izvor: Izvod iz propisa i mišljenja je preuzet iz programa „Propis Soft“ – Redakcija Profi Sistem Com.