Zakonom o planiranju i izgradnji (“Sl. glasnik RS”, br. 72/2009, 81/2009-ispr., 64/2010-OUS 24/2011, 121/2012, 42/2013-OUS, 50/2013-OUS, 98/2013-OUS, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019, 37/2019-dr.zakon, 9/2020 i 52/2021) uređuju se: uslovi i način uređenja prostora, uređivanje i korišćenje građevinskog zemljišta i izgradnja objekata; vršenje nadzora nad primenom odredaba ovog zakona i inspekcijski nadzor; druga pitanja od značaja za uređenje prostora, uređivanje i korišćenje građevinskog zemljišta i za izgradnju objekata.
Na sajtu Narodna skupštine objavljen je Predlog zakona o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji.
U obrazloženju ovog predloga navedeno je sledeće:
„Zakon o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispr., 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14, 145/14, 83/18, 31/19, 37/19 – dr. zakon, 9/20 i 52/21, u daljem tekstu: Zakon), stupio je na pravnu snagu 11. septembra 2009. godine, sa izmenama koje su sprovođene tokom godina. Najveće izmene, koje se mogu okarakterisati kao sistemske, desile su se kroz Izmene i dopune Zakona 2014. godine, kada je u pravni sistem Republike Srbije, po prvi put uveden elektronski sistem za izdavanje građevinskih dozvola, što je, primenom rezultiralo da Republika Srbija, na poslednjoj DB WB listi zauzme deveto mesto po brzini izdavanja građevinskih dozvola. Od početka primene objedinjene procedure (1. januara 2016. godine), broj izdatih građevinskih dozvola, investicione vrednosti i broj aktivnih gradilišta su u stalnom trendu rasta.
2015. godine, na teritoriji Republike Srbije bilo je izdato ukupno 10438 građevinskih dozvola, 2021. godine taj broj iznosio 30177 izdatih građevinskih dozvola dok je ove godine, zaključno sa mesecom novembrom taj broj 2782 izdatih građevinskih dozvola. Broj aktivnih gradilišta, zaključno sa 31. novembrom 2022. godine iznosio je 117.609.
Analizirajući navedene podatke, nesporno se može zaključiti da je Zakon imao pozitivan efekat na privredu, povećanje broja zaposlenih, ubrzani lokalni ekonomski razvoj, kao i na porast BDP, ali i na dalje privlačenje stranih investicija, jer se u odnosu na raniji period značajno promenio zakonodavni okvir, što je doprinelo većoj pravnoj sigurnosti za investiranje u Republici Srbiji. Takođe, pored pojačane građevinske aktivnosti u privatnom sektoru, u periodu od početka 2016. godine do donošenja ovog Zakona, započeti su ili okončani i veliki infrastrukturni projekti koji su finansirani uglavnom iz sredstava Republike Srbije (izgradnja autoputeva i državnih puteva, izgradnja i puštanje u saobraćaj brze pruge Beograd-Novi Sad, kao prve faze izgradnje brze pruge Novi Sad- Subotica, odnosno Beograd- Budimpešta, izgradnja objekata komunalne infrastrukture iz projekta „Čista Srbija” i mnogi drugi).
Od poslednjih većih izmena Zakona protekao je određeni period vremena, što je istovremeno bio i period u kome je proveravana implementacija rešenja sadržanih u Zakonu. Zaključak je, da pored svih dobrih rezultata, a imajući u vidu i donošenje novih propisa iz oblasti koje utiču i na odredbe ovog zakona, a naročito propisa o zaštiti životne sredine, pristupilo se analizi postojećih rešenja, odnosno, u široko otvorenoj raspravi o predloženim unapređenjima Zakona, predložene su izmene i dopune kojima se ostvaruje nekoliko ciljeva:
-dalje unapređenje elektronskog sistema (CEOP) za izdavanje građevinskih dozvola, uvođenjem novih funkcionalnosti i poboljšanjem postojećih (naročito uvođenje E-prostora, kojim postupak za izradu i izmenu planske dokumentacije postaje efikasniji i brži);
-uvođenje novih elemenata „zelene agende”:
•unapređenje odredbi o energetskoj efikasnosti
•uvođenje termina „zelene gradnje”, sa izdavanjem sertifikata
•povećanje elektromobilnosti
•preciziranje odredbi o izgradnji solarnih parkova
•registar brownfield lokacija
•obavezno priključenje na postojeću infrastrukturu, bez naknade (osim lica koja dostave dokaz da imaju obezbeđeno snabdevanje iz obnovljivih izvora energije), čime se direktno utiče na broj individualnih ložišta, uštedu energije i dr.;
•upravljanje i skladištenje građevinskog otpada.
-povećanje odgovornosti ovlašćenih lica u postupcima izdavanja akta za izgradnju, kroz primenu odredbi o podnošenju prijava za prekršaj protiv odgovornih lica koja ne izdaju akta za izgradnju u zakonskim rokovima;
-ukidanje Zakona o konverziji uz naknadu određenoj kategoriji lica (obavezu plaćanja prenamene i dalje imaju lica čiji će položaj biti određen posebnim zakonima: sportska društva i udruženja, stambene i zemljoradničke zadruge, kao i lica na koja se primenjuje Aneks G o sukcesiji);
-ukidanje lex specialisa za linijske infrastrukturne objekte;
-otklanjanje kolizionih odredbi i njihovo međusobno usaglašavanje kroz paralelnu izmenu seta srodnih zakona, a naročito Zakona o stanovanju i održavanju zgrada i Zakona o komunalnim delatnostima;
-formiranje Agencije za prostorno planiranje i urbanizam Republike Srbije, čime se deo nadležnosti sa državnog organa prenosi na Agenciju;
-proširenje kruga subjekata koji mogu da izdaju informaciju o lokaciji na javne beležnike (izdavanje informacije o lokaciji), čime proces pribavljanja potrebnih akata za izgradnju postaje efikasniji;
-uvođenje glavnog državnog urbaniste, čime će dodatno biti uveden red u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja na teritoriji Republike Srbije;
-pojačana zaštita zaštićenih prirodnih i kulturnih područja, propisivanjem da Vlada donosi prostorni plan područja posebne namene za te celine (zbog značaja ovog prostora i uočenih nepravilnosti u donošenju urbanističkih planova od strane JLS, što je na nekim područjima dovelo do značajne devastacije prostora);
-pojačana aktivnost jedinica lokalnih samouprava u oblasti planiranja i uređenja prostora propisivanjem o obaveznom donošenju planskih dokumenata na najmanje 70% građevinskog područja, čime se omogućava zakonita izgradnja i preventivno deluje na pojavu bespravne gradnje.
Pored navedenih, ovim izmenama i dopunama Zakona dodatno se preciziraju i usklađuju odredbe ovog Zakona sa odredbama drugih, posebnih zakona, što sve doprinosi boljoj primeni ovog i posebnih zakona, kao i preciziraju određene odredbe Zakona koje su u praksi bile predmet tumačenja, odnosno različitim postupanjem stvarale neujednačenu praksu u primeni određenih odredbi Zakona.
Izvor: Izvod iz propisa je preuzet iz programa „Propis Soft“ – Redakcija Profi Sistem Com.
Izvor: Obrazloženje predloga – sajt Narodne skupštine (www.parlament.gov.rs).