Tradicionalno utemeljena nagrada učenika generacije u školstvu Republike Srbije, nije regulisana propisima, odnosno njena regulacija se svodi samo na osnov za tu vrstu nagrađivanja, ali u ovaj, po nekima “najvažniji izbor”, država se ne meša, već ostavlja autonomiju svakoj od škola pojedinačno da propiše kriterijume i način izbora učenika koji će poneti ovu laskavu titulu.
Propisima u osnovnom obrazovanju se regulišu diplome za izuzetan uspeh učenika, ali samo diploma “Vuk Karadžić” i diploma “Dositej Obradović”, ali ne i izbor učenika generacije. Pored navedenih diploma, postoje dodatne diplome u okviru muzičkog i baletskog obrazovanja. Kada je u pitanju srednje obrazovanje bliže su regulisane “Vukova diploma” i diploma za izuzetan uspeh iz pojedinog predmeta ili nastavne oblasti.
Zakonom o osnovnom obrazovanju i vaspitanju (“Sl. glasnik RS”, broj 55/2013, 101/2017, 27/2018-dr.zakon, 10/2019, 129/2021, 129/2021-dr.zakon i 92/2023) je propisano u čl. 66. koji nosi naziv Pohvaljivanje i nagrađivanje učenika:
“Učenik koji se ističe u učenju i vladanju pohvaljuje se ili nagrađuje.
Opštim aktom škole određuju se uslovi i način za dodeljivanje pohvala i nagrada, kao i za izbor učenika generacije.
U toku školovanja učeniku se dodeljuje diploma ili nagrada za izuzetan opšti uspeh, odnosno diploma za izuzetan uspeh iz pojedinih nastavnih predmeta i izuzetnog postignuća u bilo kojoj oblasti rada škole.
Vrste diploma, odnosno nagrada i bliže uslove za njihovo dodeljivanje propisuje ministar.”
Pravilnik o diplomama za izuzetan uspeh u osnovnom obrazovanju i vaspitanju („Sl. glasnik RS”, br. 139/2022 i 43/2023) uređuje vrste diploma za izuzetan opšti uspeh učenika u učenju i vladanju i izuzetan uspeh iz pojedinačnog obaveznog predmeta i izbornog programa, kao i uslove i dodeljivanje diploma učenicima u osnovnom obrazovanju i vaspitanju.
Više o ovoj temi možete pročitati u tekstu “Novine kod diploma u osnovnom obrazovanju i vaspitanju”, dipl. prav. Danijela Jokić, objavljenom na Pravnom portalu
U smislu čl. 1. stav 2 Pravilnika opštim aktom škole određuju se uslovi i način za dodeljivanje pohvala i nagrada, kao i za izbor učenika generacije.
Kada su u pitanju srednje škole, članovima 45. i 46. Zakona o srednjem obrazovanju i vaspitanju regulisano je Pohvaljivanje i nagrađivanje učenika na sledeći način:
“Član 45.
Učenik koji se ističe u učenju i drugim aspektima školskog rada pohvaljuje se ili nagrađuje.
Opštim aktom škole određuju se uslovi i način dodeljivanja pohvala i nagrada, kao i za izbor učenika generacije.
Član 46.
Kao poseban oblik priznanja u toku školovanja učeniku se dodeljuje diploma ili nagrada za izuzetan opšti uspeh, odnosno za izuzetan uspeh iz pojedinih nastavnih oblasti ili predmeta i izuzetna postignuća u bilo kojoj oblasti rada škole.
Vrste diploma, odnosno nagrada, uslove i način njihovog dodeljivanja utvrđuje ministar.”
Pravilnik o diplomama za izuzetan uspeh učenika u srednjim školama (“Sl. glasnik RS”, br. 37/93 i 43/2015) kojim se uređuje vrsta diploma za izuzetan opšti uspeh učenika u učenju i vladanju, izuzetan uspeh u savlađivanju sadržaja iz pojedinog nastavnog predmeta, odnosno nastavne oblasti i uslovi i način dodeljivanja diploma učenicima srednjih škola, ne pominje pohvale i nagrade na ime učenika odnosno đaka generacije.
Dakle, da biste znali pod kojim uslovima i na koji način se u svakoj konkretnoj školi vrši izbor učenika/đaka generacije morate ostvariti uvid u opšte akte same ustanove.
Inače, iako se pojam “đak” u propisima koji regulišu obrazovanje i vaspitanje nigde neposredno ne pominje, već pojam “učenik” često se u govoru ali i u pomenutim opštim aktima škole može naći i ovaj pojam, te tako neke škole biraju đaka, a neke učenika generacije.
Kako god da se ova titula zove, škole svojim aktom koji najčešće nosi naziv Pravilnik o pohvaljivanju i nagrađivanju učenika, a negde čak i Pravilnik o izboru učenika generacije kao zaseban akt samo za ovu vrstu pohvale i nagradu koja ide uz to, propisuju čitav postupak izbora.
Detaljno se uređuje pitanje predlaganja, uslovi koje učenik mora da ispunjava, kriterijumi ili merila po kojima se predloženi učenici boduju, nadležnost za odlučivanje, način glasanja i tome slično.
Imajući u vidu da se bliži kraj još jedne školske godine, pre početka trke za ovu laskavu titulu, važno je znati da je ista regulisana aktom na nivou same ustanove, te da odgovore na sva pitanja treba potražiti na adresi škole koju učenik pohađa, a od načina regulisanja ovog izbora umnogome zavisi i pravilnost sprovedenog postupka.
Izvor: Izvod iz propisa preuzet je iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com-a.
