Da li zaposleni u javnom komunalnom preduzeću koje vrši ovlašćenja iz okvira delatnosti tog javnog preduzeća kojima se ostvaruje zakonom utvrđeni javni interes, imaju svojstvo službenog lica i da li se prema ovim licima mogu izvršiti krivična dela protiv službenih lica?
Stav u vezi sa ovim pitanjem daje Vrhovni kasacioni sud (sada Vrhovni sud) u presudi Kzz 417/2021.
1. Relevantne odredbe
Član 112. stav 3. Krivičnog zakonika propisano je da se službenim licem smatra:
“1) lice koje u državnom organu vrši službene dužnosti;
2) izabrano, imenovano ili postavljeno lice u državnom organu, organu lokalne samouprave ili lice koje stalno ili povremeno vrši službene dužnosti ili službene funkcije u tim organima;
3) javni beležnik, javni izvršitelj i arbitar, kao i lice u ustanovi, preduzeću ili drugom subjektu, kojem je povereno vršenje javnih ovlašćenja, koje odlučuje o pravima, obavezama ili interesima fizičkih ili pravnih lica ili o javnom interesu;
4) službenim licem smatra se i lice kojem je faktički povereno vršenje pojedinih službenih dužnosti ili poslova;
5) vojno lice.”
U konkretnom slučaju radilo se o krivičnom delu napad na službeno lice u vršenju službene dužnosti iz člana 323. Krivičnog zakona, koji glasi:
“(1) Ko napadne ili preti da će napasti službeno lice u vršenju službene dužnosti,
kazniće se zatvorom od jedne do pet godina.
(2) Ako je pri izvršenju dela iz stava 1. ovog člana službenom licu nanesena laka telesna povreda ili je prećeno upotrebom oružja,
učinilac će se kazniti zatvorom od dve do osam godina.
(3) Ako je delo iz st. 1. i 2. ovog člana učinjeno prema službenom licu u vršenju poslova javne ili državne bezbednosti,
učinilac će se kazniti zatvorom od tri do deset godina.
(4) Ako prilikom izvršenja dela iz st. 1. i 3. ovog člana učinilac službenom licu nanese tešku telesnu povredu,
kazniće se zatvorom od tri do dvanaest godina.
(5) Za pokušaj dela iz stava 1. ovog člana kazniće se.
(6) Učinilac dela iz st. 1. do 3. ovog člana koji je bio izazvan nezakonitim ili grubim postupanjem službenog lica može se osloboditi od kazne.”
2. Obrazloženje presude
U ovom delu navešćemo relevantni deo obrazloženja ove presude.
Naime, u presudi je, između ostalog navedeno da neosnovano branilac okrivljenog u zahtevu ističe da je pobijanim pravnosnažnim presudama učinjena povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP po pitanju da li je u pogledu krivičnog dela koje je predmet optužbe primenjen zakon koji se ne može primeniti, budući da oštećeni, kao kontrolor naplate troškova parkiranja, prema stavu odbrane, nema status službenog lica.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nasuprot izloženim navodima zahteva, pravilno je pravno stanovište nižestepenih sudova da su inkriminisane radnje okrivljenog preduzete prema službenom licu u vršenju službene dužnosti, koje svojstvo oštećeni BB 112. stav 3. tačka 4) Krivičnog zakonika, na koji se po definiciji poziva i prvostepeni sud iako pogrešno ovaj pojam podvodi pod tačku 3). istog stava i člana zakona.
Odredbom člana 112. stav 3. tačka 4) Krivičnog zakonika propisano je da se službenim licem smatra i lice kojem je faktički povereno vršenje pojedinih službenih dužnosti ili poslova.
Vršenje javnih ovlašćenja poverava se zakonom (član 137. Ustava Republike Srbije), a Zakonom o komunalnim delatnostima („Službeni glasnik RS“ br. 88/2011, 104/2016 i 95/2018), propisano je da su komunalne delatnosti, u koje spada i upravljanje javnim parkiralištima (član 2. stav 3. tačka 7) i član 3. stav 1. tačka 7)), delatnosti od opšteg interesa, koje su od značaja za ostvarivanje životnih potreba fizičkih i pravnih lica (član 2. stav 1. i 2.) i da ovlašćenje za njihovo obavljanje i razvoj ima jedinica lokalne samouprave (član 4. stav 1.), koja ovlašćenje za obavljanje određenih komunalnih delatnosti može poveriti javnom preduzeću osnovanom u tu svrhu ili drugom subjektu određenom tim zakonom (član 5. stav 1.) pod uslovima i na način propisan navedenim zakonom.
Odlukom o javnim parkiralištima za grad Zaječar („Sl. list grada Zaječara“ br. 15/2014, 23/2014 – dr. odluka) u članu 1. propisano je da se tom odlukom utvrđuju uslovi i način organizovanja poslova u obavljanju komunalne delatnosti korišćenja, uređenja i održavanja javnih parkirališta i javnih garaža, kao i uslovi za obavljanje poslova uklanjanja nepropisno parkiranih i napuštenih vozila sa javnih površina na teritoriji grada Zaječara, a članom 6. stav 1. iste odluke propisano je da komunalnu delatnost iz člana 1. obavlja preduzeće koje grad osnuje ili preduzeće, odnosno preduzetnik kome rešenjem ili ugovorom poveri njeno obavljanje, u skladu sa zakonom i propisima Skupštine grada Zaječara, (u daljem tekstu: Preduzeće), dok je članom 16. propisano da kontrolu korišćenja javnog parkirališta vrši preduzeće preko ovlašćenih kontrolora, koji prilikom vršenja kontrole nosi službeno odelo i dužan je da pokaže službenu legitimaciju, koju izdaje preduzeće.
Sledstveno navedenom, oštećeni BB, koji je u konkretnom slučaju, kao lice zaposleno u JKP „Z.“ Zaječar, vršio ovlašćenja (kontrola naplate parkinga) iz okvira delatnosti tog javnog preduzeća kojima se ostvaruje zakonom utvrđeni javni interes, nesumnjivo ima svojstvo službenog lica, pa su inkriminisanim radnjama okrivljenog prema oštećenom (napad na oštećenog i nanošenje oštećenom lake telesne povrede, na način opisan u izreci pravnosnažne presude), preduzetim prilikom obavljanja označene službene radnje od strane oštećenog, ostvarena sva zakonska obeležja krivičnog dela napad na službeno lice u vršenju službene dužnosti iz člana 323. stav 2. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika, za koje je okrivljeni oglašen krivim pobijanim pravnosnažnim presudama.
3. Stav Vrhovnog (kasacionog) suda
Dakle, stav Vrhovnog kasacionog suda (sada Vrhovnog suda) je lice zaposleno u javnom komunalnom preduzeću koje vrši ovlašćenja (u konkretnom slučaju kontrola naplate parkinga) iz okvira delatnosti tog javnog preduzeća kojima se ostvaruje zakonom utvrđeni javni interes, ima svojstvo službenog lica.
Izvor: Izvodi iz propisa i sudske prakse preuzeti su iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com-a.