Zakonom o ugostiteljstvu („Sl. glasnik RS“, br. 17/2019) uređuju se uslovi i način obavljanja ugostiteljske delatnosti, obavljanje ugostiteljske delatnosti u objektima nautičkog turizma i objektima lovnog turizma, boravišna taksa i penali, kao i druga pitanja od značaja za njihov razvoj i unapređenje.
Ovaj zakon se primenjuje od 22. marta 2019. godine, a jedna od važnijih stvari koje uređuje je kategorizacija ugostiteljskih objekata.Sporna pitanja koja su se pojavila u praksi odnose se naročito na kategorizaciju ugostiteljskih objekata za smeštaj vrste kuća, apartman, soba i seosko turističko domaćinstvo, čime ćemo se baviti u ovom tekstu.
1. Relevantne odredbe
U delu zakona koji reguliše kategorizaciju ugostiteljskih objekata ovaj zakon propisuje sledeće:
Član 18.
“Ugostiteljski objekti za smeštaj vrste hotel, motel, turističko naselje, pansion i kamp kategorišu se u skladu sa standardima propisanim za pojedine vrste tih objekata.
Ugostiteljski objekat za smeštaj vrste hotel i turističko naselje može se razvrstati u podvrstu, a ugostiteljski objekat vrste hotel može se razvrstati i po posebnim standardima za specijalizaciju.
U ugostiteljskom objektu za smeštaj vrste hotel, motel, turističko naselje i pansion i podvrste garni hotel i apart hotel mogu biti i delovi objekta u vlasništvu drugih pravnih i fizičkih lica, koji kao smeštajne jedinice, odnosno drugi sadržaji ugostiteljskog objekta, funkcionalno (organizaciono i tehničko-tehnološki) čine sastavni deo ugostiteljskog objekta.
Ugostiteljski objekti za smeštaj vrste kuća, apartman, soba i seosko turističko domaćinstvo kategorišu se u skladu sa standardima propisanim za pojedine vrste tih objekata.
Ugostitelj je dužan da pre otpočinjanja obavljanja ugostiteljske delatnosti u ugostiteljskom objektu iz st. 1, 2. i 4. ovog člana pribavi rešenje o kategorizaciji.“
Član 19.
“Ugostitelj podnosi Ministarstvu zahtev za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta iz člana 18. st. 1. i 2. ovog zakona.
U slučaju iz člana 18. stav 3. ovog zakona, prilikom podnošenja zahteva za određivanje kategorije, ugostitelj dostavlja ugovor o upravljanju kojim se regulišu međusobna prava i obaveze.
Zahtev iz stava 1. ovog člana ugostitelj podnosi preko centralnog informacionog sistema.
Ispunjenost propisanih uslova za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta za smeštaj iz člana 18. st. 1. i 2. ovog zakona, uviđajem na licu mesta proverava komisija za kategorizaciju ugostiteljskog objekta koju obrazuje ministar.
Komisija za kategorizaciju ugostiteljskog objekta sačinjava zapisnik o svom radu i taj zapisnik dostavlja ministru sa predlogom za određivanje kategorije.
Određivanje kategorije ugostiteljskog objekta iz člana 18. st. 1. i 2. ovog zakona vrši se rešenjem koje donosi ministar i važi tri godine od dana dostavljanja rešenja podnosiocu zahteva.
Rešenje iz stava 6. ovog člana sadrži i podatke o broju i strukturi smeštajnih jedinica, i ukupnim smeštajnim kapacitetima.
Rešenje iz stava 6. ovog člana konačno je i dostavlja se Registru turizma radi evidentiranja.“
Član 20.
“Ugostitelj podnosi nadležnom organu jedinice lokalne samouprave zahtev za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta iz člana 18. stav 4. ovog zakona.
Zahtev iz stava 1. ovog člana ugostitelj podnosi preko centralnog informacionog sistema.
Zahtev iz stava 1. ovog člana ugostitelj podnosi za svaki objekat posebno (kuća, apartman, soba ili seosko turističko domaćinstvo).
Ispunjenost propisanih uslova za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta za smeštaj iz člana 18. stav 4. ovog zakona uviđajem na licu mesta proverava komisija za kategorizaciju ugostiteljskog objekta koju obrazuje nadležni organ jedinica lokalne samouprave.
Određivanje kategorije ugostiteljskog objekta iz člana 18. stav 4. ovog zakona vrši se, rešenjem koje donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave i važi tri godine od dana dostavljanja rešenja podnosiocu zahteva.
Nadležni organ jedinice lokalne samouprave rešenjem odlučuje po podnetom zahtevu pojedinačno za svaki objekat.
Rešenje iz stava 5. ovog člana sadrži i podatke o broju individualnih ležaja, odnosno vrsti ležaja.
Rešenje iz stava 5. ovog člana sadrži sve relevantne podatke iz člana 32. ovog zakona.
Protiv rešenja iz stava 5. ovog člana može se u roku od 15 dana od dana dostavljanja rešenja izjaviti žalba ministru.
Poslove iz st. 4. i 5. ovog člana nadležni organ jedinice lokalne samouprave obavlja kao povereni posao.“
Članom 32. ovog zakona propisano je:
“Fizičko lice koje pruža ugostiteljske usluge u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva mora biti vlasnik, odnosno suvlasnik tog smeštajnog objekta.
Fizičko lice koje u okviru seoskog turističkog domaćinstva pruža ugostiteljske usluge smeštaja na otvorenom mora biti vlasnik, odnosno suvlasnik tog zemljišta.
U slučaju da ugostiteljske usluge u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva pruža lice koje je suvlasnik tog smeštajnog objekta, dužno je da pre otpočinjanja delatnosti pribavi pisanu saglasnost drugog suvlasnika.
Izuzetno od st. 1. i 2. ovog člana ugostiteljske usluge može da pruža i član porodičnog domaćinstva vlasnika, odnosno suvlasnika, uz njihovu pisanu saglasnost.
Saglasnost iz st. 3. i 4. ovog člana mora biti overena kod javnog beležnika.
Članom porodičnog domaćinstva iz stava 4. ovog člana smatra se bračni drug, deca rođena u braku, van braka ili usvojena, braća i sestre, roditelji bračnih drugova i unučad, a koja lica sa vlasnikom, odnosno suvlasnikom stanuju u istom stanu, odnosno stambenom objektu.“
2. Sporna pitanja u vezi sa kategorizacijom
Najpre, kao sporno pojavilo se pitanje da li se zahtev podnosi pojedinačno za svaki od ugostiteljski objekti za smeštaj vrste kuća, apartman, soba i seosko turističko domaćinstvo, bez obzira da li se nalaze u istom objektu kao građevinskoj celini i da li se radi samo o sobama, apartmanima ili kombinovano, odnosno različitim vrstama.
Zatim, šta treba da sadrži rešenje o kategorizaciji ovih objekata?
Ko se smatra članom porodičnog domaćinstva?
Da li zakupac takvog objekta na fizičko ili pravno lice može da podnese zahtev za kategorizaciju i obavlja ugostiteljsku delatnost?
3. Mišljenje nadležnog organa
Odgovore na ova pitanja dalo je nadležno ministartsvo, odnosno Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija, u jednom od svojih mišljenja.
U ovom mišljenju navedeno je sledeće:
Zakonom o ugostiteljstvu (“Sl. glasnik RS”, br. 17/2019) u članu 20, između ostalog, je propisano da ugostitelj podnosi nadležnom organu jedinice lokalne samouprave zahtev za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta iz člana 18. stav 4. ovog zakona, kao i da se zahtev podnosi za svaki objekat posebno (kuća, apartman, soba ili seosko turističko domaćinstvo).
Nedvosmisleno je da se zahtev podnosi pojedinačno za svaki od navedenih objekata, bez obzira da li se nalaze u istom objektu kao građevinskoj celini i da li se radi samo o sobama, apartmanima ili kombinovano, odnosno različitim vrstama.
Dalje Zakon o opštem upravnom postupku (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2016)* u članu 95. propisuje da organ može da pokrene i vodi jedan postupak sa više stranaka čija se prava ili obaveze zasnivaju na istom ili sličnom činjeničnom stanju i istom pravnom osnovu, ako je stvarno nadležan da odlučuje o njihovim upravnim stvarima. Takođe, pod istim uslovima jedna ili više stranaka mogu da ostvare više različitih zahteva u jednom upravnom postupku.
Načelno, organ odlučuje po svakom zahtevu donošenjem rešenja, ali imajući u vidu napred navedeno proističe da organ u okviru jednog upravnog postupka može odlučivati po više zahteva o čemu donosi jedno rešenje. U tom slučaju rešenje, saglasno članu 141. istog zakona mora da sadrži sve propisane elemente, u delu jasnog i nedvosmislenog navođenja o kojim se zahtevima odlučuje i sa jasnom odlukom u dispozitivu, koji se u tom slučaju može podeliti u više tačaka. Takođe, obrazloženje mora da bude razumljivo i da sadrži kratko izlaganje zahteva stranke, činjenično stanje i dokaze na osnovu kojih je ono utvrđeno, uz obrazloženje svakog pojedinačnog zahteva. Skreće se pažnja da rešenje o kategorizaciji, saglasno članu 20. Zakona mora da sadrži i podatke o broju individualnih ležaja, odnosno vrsti ležaja, kao i sve relevantne podatke iz člana 32. Zakona.
Dalje, članom 32. Zakona propisano je koja fizička lica mogu da pružaju ugostiteljske usluge u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva. St. 4. i 6. istog člana propisano je da ugostiteljske usluge može da pruža i član porodičnog domaćinstva vlasnika, odnosno suvlasnika, uz njihovu pisanu saglasnost. Članom porodičnog domaćinstva smatra se bračni drug, deca rođena u braku, van braka ili usvojena, braća i sestre, roditelji bračnih drugova i unučad, a koja lica sa vlasnikom, odnosno suvlasnikom stanuju u istom stanu, odnosno stambenom objektu.
Iz navedenog nedvosmisleno proističe da se članom porodičnog domaćinstva može smatrati samo ono lice koje sa vlasnikom, odnosno suvlasnikom stanuju u istom stanu, odnosno stambenom objektu.
Dalje, istim članom 32. Zakona, se propisuje da fizičko lice koje pruža ugostiteljske usluge u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva mora biti vlasnik, odnosno suvlasnik tog smeštajnog objekta. Izuzetno, kako je već napred navedeno, ugostiteljske usluge može da pruža i član porodičnog domaćinstva vlasnika, odnosno suvlasnika.
Kod takvog stanja stvari zakupac, pod pretpostavkom da se misli na fizičko lice, ne može da podnese zahtev za kategorizaciju i obavlja ugostiteljsku delatnost ni u ugostiteljskom objektu domaće radinosti, niti u seoskom turističkom domaćinstvu.
Ukoliko je zakupac privredno društvo, drugo pravno lice ili preduzetnik nije sporno da isti može kao zakupac da podnese zahtev za kategorizaciju i obavlja ugostiteljsku delatnost u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva, bez ikakvih ograničenja u pogledu vlasništva, broja smeštajnih kapaciteta, kao ili obimu pružanja ugostiteljskih usluga smeštaja, pripremanja i usluživanja hrane, pića i napitaka.
*Napomena: Doneto je i autentično tumačenje ovog zakona objavljeno u “Sl. glasniku RS”, br. 95/2018 i Odluka Ustavnog suda kojom je odredba ovog zakona oglašena neustavnom koja je objavljena u “Sl. glasniku RS”, br. 2/2023-OUS, ali to nije od uticaja na odredbe navedene u ovom tekstu.
Izvor: Izvod iz propisa i mišljenje preuzeti su iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com-a.
