U „Sl. glasniku RS“, br. 27/2018 objavljen je Zakon o Nacionalnom okviru kvalifikacija Republike Srbije.
I. Pojmovi, ciljevi i principi NOKS-a
Ovim zakonom uspostavlja se Nacionalni okvir kvalifikacija Republike Srbije (u daljem tekstu: NOKS) kao sistem za uređivanje kvalifikacija, njegova svrha, ciljevi i principi, vrste i nivoi kvalifikacija, načini sticanja kvalifikacija, opisi znanja, veština, sposobnosti i stavova (u daljem tekstu: deskriptori) nivoa kvalifikacija, tela i organizacije nadležne za primenu i razvoj NOKS-a, obezbeđivanje kvaliteta u primeni NOKS-a i povezivanje sa Evropskim okvirom kvalifikacija (u daljem tekstu: EOK).
Pojedini pojmovi u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) Kvalifikacija – formalno priznanje stečenih kompetencija. Pojedinac stiče kvalifikaciju kada nadležno telo utvrdi da je dostigao ishode učenja u okviru određenog nivoa i prema zadatom standardu kvalifikacije, što se potvrđuje javnom ispravom (diplomom ili sertifikatom);
2) Kompetencija – integrisani skup znanja, veština, sposobnosti i stavova, koje pojedincu omogućuju efikasno delanje u skladu sa standardom kvalifikacije;
3) Ključne kompetencije za celoživotno učenje – sposobnost upotrebe stečenih znanja, veština i stavova, neophodnih za lični, socijalni i profesionalni razvoj i dalje učenje. Ove kompetencije ugrađene su u ciljeve i standarde na svim nivoima obrazovanja kao nove oblasti, relevantne za kontinuirano sticanje kompetencija, vođenje privatnog i društvenog života, profesiju i snalaženje u realnim problemima i zahtevnim situacijama;
4) Ishodi učenja – jasni iskazi o tome šta se od pojedinca očekuje da zna, razume i da je sposoban da pokaže, odnosno uradi nakon završenog procesa učenja. Omogućavaju proverljivost nivoa razvijenosti kompetencija, odnosno dostignutosti znanja, veština, stavova i sposobnosti;
5) Standard kvalifikacije – dokument utvrđen u skladu sa ovim zakonom, koji sadrži opis ciljeva i ishoda učenja, kao i podatke o kvalifikaciji na osnovu kojih se vrši određivanje nivoa, njeno razvrstavanje i vrednovanje;
6) Standard zanimanja – dokument koji sadrži opis dužnosti i zadataka, kao i kompetencija potrebnih pojedincu za efikasno obavljanje poslova u određenom zanimanju, utvrđen u skladu sa propisima koji uređuju zapošljavanje;
7) Registar NOKS-a (u daljem tekstu: Registar) – registar NOKS-a koji se sastoji iz podregistra nacionalnih kvalifikacija, podregistra standarda kvalifikacija i podregistra javno priznatih organizatora aktivnosti obrazovanja odraslih (u daljem tekstu: JPOA), sa poslodavcima kod kojih JPOA realizuje praktičan rad i/ili praktičnu nastavu;
8) Evropski okvir kvalifikacija (u daljem tekstu: EOK) – zajednički evropski referentni okvir koji povezuje nacionalne sisteme kvalifikacija i deluje kao alat za upoređivanje odnosno lakše razumevanje i tumačenje kvalifikacija među različitim državama i obrazovnim sistemima u Evropi;
9) Okvir kvalifikacija u evropskom prostoru visokog obrazovanja (u daljem tekstu: EPVO) – okvir kvalifikacija u okviru Bolonjskog procesa. Definisan je sa četiri glavna ciklusa (kratki ciklus, prvi, drugi i treći ciklus) koji se opisuju Dablinskim deskriptorima;
10) Formalno obrazovanje predstavlja organizovane procese učenja koji se ostvaruju na osnovu planova i programa nastave i učenja osnovnog i srednjeg obrazovanja i studijskih programa visokog obrazovanja;
11) Neformalno obrazovanje predstavlja organizovane procese učenja odraslih koji se ostvaruju na osnovu posebnih programa, radi sticanja znanja, veština, sposobnosti i stavova usmerenih na rad, lični i socijalni razvoj;
12) Informalno učenje predstavlja proces samostalnog sticanja znanja, veština, vrednosti, stavova i sposobnosti odraslih, u svakodnevnom životnom, radnom i socijalnom okruženju;
13) Celoživotno učenje – uključuje sve oblike učenja i podrazumeva učestvovanje u različitim oblicima obrazovnih aktivnosti tokom života, sa ciljem stalnog unapređivanja potrebnih ličnih, građanskih, društvenih i kompetencija potrebnih za rad;
14) Priznavanje prethodnog učenja – Aktivnost obrazovanja odraslih koja se ostvaruje procenom znanja, veština i sposobnosti stečenih obrazovanjem, životnim ili radnim iskustvom i koja omogućava dalje učenje i povećanje konkurentnosti na tržištu rada. Termin se izjednačava sa terminom „validacija neformalnog i informalnog učenja” (Validation of non-formal and informal learning), a u skladu sa Evropskim preporukama za validaciju neformalnog i informalnog učenja.
Ciljevi NOKS-a su:
1) obezbeđivanje razumljivosti, preglednosti i transparentnosti kvalifikacija, kao i njihove međusobne povezanosti;
2) razvoj standarda kvalifikacija zasnovanih na potrebama tržišta rada i društva u celini;
3) obezbeđivanje orijentisanosti celokupnog obrazovanja na ishode učenja kojima se izgrađuju kompetencije definisane standardom date kvalifikacije;
4) unapređivanje pristupa, fleksibilnosti puteva i prohodnosti u sistemu formalnog i neformalnog obrazovanja;
5) obezbeđivanje prepoznavanja i priznavanja neformalnog i informalnog učenja;
6) afirmisanje značaja ključnih, opštih i međupredmetnih kompetencija za učenje tokom celog života;
7) unapređivanje saradnje među relevantnim zainteresovanim stranama odnosno socijalnim partnerima;
8) obezbeđivanje sistema kvaliteta u procesu razvoja i sticanja kvalifikacija;
9) obezbeđivanje uporedivosti i prepoznatljivosti kvalifikacija stečenih u Republici Srbiji sa kvalifikacijama stečenim u drugim državama.
NOKS se zasniva na principima:
1) celoživotnog učenja – uvažavanje potreba i mogućnosti pojedinca za učenje i razvoj tokom celog života;
2) individualnosti – sticanje kvalifikacija, u skladu sa iskustvima, potrebama, interesovanjima, društvenim i životnim ulogama i razvojnim karakteristikama pojedinca;
3) jednakih mogućnosti – sticanje kvalifikacija bez obzira na godine života, pol, teškoće i smetnje u razvoju, invaliditet, rasnu, nacionalnu, socijalnu, kulturnu, etničku i versku pripadnost, jezik, seksualnu orijentaciju, mesto boravka, materijalno ili zdravstveno stanje i druga lična svojstva;
4) dostupnosti – jednaka prava i uslovi za uključivanje u sve nivoe i vrste kvalifikacija;
5) transparentnosti – javnost procesa razvoja i sticanja kvalifikacija;
6) relevantnosti – zasnovanost kvalifikacija na potrebama tržišta rada, naučno-istraživačkog i umetničkog rada, odnosno društva u celini;
7) otvorenosti – različiti načini sticanja kvalifikacija i mogućnosti za horizontalnu i vertikalnu prohodnost u sistemu kvalifikacija uključujući i akademsku mobilnost;
8) partnerstva i saradnje – partnerstvo i saradnja između nosioca i učesnika u sistemu kvalifikacija;
9) obezbeđivanje kvaliteta – upravljanje procesom razvoja kvalifikacija na osnovu standarda i ishoda učenja, kao i sistemom kvaliteta u procesu sticanja i vrednovanja kvalifikacija;
10) uporedivosti – povezivanje NOKS-a sa EOK-om.
II. Degradacija kvalifikacija
Uz svo uvažavanje principa i ciljeva koji se ovim Zakonom žele postići, postavlja se pitanje opravdanosti degradacije određenih stepena obrazovanja i stečenih zvanja.
Na ovom mestu nećemo se baviti telima i institucijama nadležnim za primenu NOKS-a koji predstavljaju istoimenu glavu III ovog zakona obuhvatajući čl. 11-24., obezbeđivanjem kvaliteta u primeni NOKS-a koji predstavlja glavu IV Zakona obuhvatajući čl. 25.-32, povezivanjem NOKS-a sa EOK-om koji predstavlja glavu V Zakona obuhvatajući čl. 33, priznavanjem stranih školskih isprava obuhvaćenim glavom VI odnosno čl. 34-37., prfesionalnim priznavanjem stranih visokoškolskih isprava koji su obuhvaćeni glavom VII odn. čl. 38. Zakona, sticanjem statusa javno priznatog organizatora aktivnosti obrazovanja odraslih koje je obuhvaćeno glavom VIII odn. čl. 39.-43. već isključivo nivoima kvalifikacija koje će se primenjivati ubuduće počev od dana početka primene zakona, kao i na razvrstavanje ranije stečenih nivoa kvalifikacija i ukazati na nedostatak.
Članom 5. Zakona propisani su nivoi kvalifikacija.
Kvalifikacije se u NOKS-u svrstavaju u osam (8) nivoa i četiri (4) podnivoa:
1) prvi nivo (nivo 1), koji se stiče završavanjem osnovnog obrazovanja i vaspitanja, osnovnog obrazovanja odraslih, osnovnog muzičkog, odnosno osnovnog baletskog obrazovanja i vaspitanja;
2) drugi nivo (nivo 2), koji se stiče stručnim osposobljavanjem, u trajanju do jedne godine, obrazovanjem za rad u trajanju do dve godine, odnosno neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od 120-360 sati obuke. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;
3) treći nivo (nivo 3), koji se stiče završavanjem srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju, odnosno neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od najmanje 960 sati obuke. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;
4) četvrti nivo (nivo 4), koji se stiče završavanjem srednjeg obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju (stručno, umetničko, odnosno gimnazijsko). Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;
5) peti nivo (nivo 5), koji se stiče završavanjem majstorskog, odnosno specijalističkog obrazovanja u trajanju od dve, odnosno jedne godine i neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od najmanje šest meseci. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 3, odnosno nivo 4 NOKS-a, a za sticanje kroz neformalno obrazovanje odraslih prethodno stečen nivo 4 NOKS-a;
6) šesti nivo, podnivo jedan (nivo 6.1), koji se stiče završavanjem osnovnih akademskih studija (u daljem tekstu: OAS) obima od najmanje 180 ESPB bodova, odnosno osnovnih strukovnih studija (u daljem tekstu: OSS) obima od 180 ESPB bodova. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 4 NOKS-a i položena opšta, stručna odnosno umetnička matura, u skladu sa zakonima koji uređuju srednje obrazovanje i vaspitanje i visoko obrazovanje;
7) šesti nivo, podnivo dva (nivo 6.2), koji se stiče završavanjem OAS obima od najmanje 240 ESPB bodova, odnosno specijalističkih strukovnih studija obima od najmanje 60 ESPB bodova. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 4 NOKS i položena opšta, stručna odnosno umetnička matura, u skladu sa zakonima koji uređuju srednje obrazovanje i vaspitanje i visoko obrazovanje, odnosno nivo 6.1 (OSS obima 180 ESPB bodova);
8) sedmi nivo, podnivo jedan (nivo 7.1), koji se stiče završavanjem integrisanih akademskih studija obima od 300 do 360 ESPB bodova, master akademskih studija (u daljem tekstu: MAS) obima od najmanje 60 ESPB bodova, uz prethodno ostvarene OAS obima 240 ESPB, MAS obima od najmanje 120 ESPB (uz prethodno ostvarene OAS obima 180 ESPB), odnosno master strukovnih studija obima od najmanje 120 ESPB bodova (uz prethodno ostvarene OSS obima 180 ESPB bodova);
9) sedmi nivo, podnivo dva (nivo 7.2), koji se stiče završavanjem specijalističkih akademskih studija obima od najmanje 60 ESPB bodova (uz prethodno ostvarene master akademske studije);
10) osmi nivo (nivo 8), koji se stiče završavanjem doktorskih studija obima 180 ESPB bodova (uz prethodno završene integrisane akademske, odnosno master akademske studije).
Nivoi NOKS-a za pojedinačne kvalifikacije nivoa iz stava 1. tač. 6)-8), u Registru i javnim ispravama označavaju se uz navođenje vrste kvalifikacije, i to:
1) podnivo 6.1 stečen završavanjem OAS obima od najmanje 180 ESPB bodova, označava se sa 6.1 A;
2) podnivo 6.1 stečen završavanjem OSS obima 180 ESPB bodova označava se sa 6.1 S;
3) podnivo 6.2 stečen završavanjem OAS obima od najmanje 240 ESPB bodova, označava se sa 6.2 A;
4) podnivo 6.2 stečen završavanjem specijalističkih strukovnih studija obima 60 ESPB bodova, označava se sa 6.2 S;
5) podnivo 7.1 stečen završavanjem integrisanih akademskih studija obima od 300 do 360 ESPB bodova i MAS, označava se sa 7.1 A;
6) podnivo 7.1 stečen završavanjem master strukovnih studija označava se sa 7.1 S.
U skladu sa čl. 7. Zakona prema vrsti, kvalifikacije se u NOKS-u razvrstavaju na:
1) opšte – osnovno obrazovanje i vaspitanje i gimnazijsko obrazovanje i vaspitanje koje obuhvata sve tipove i smerove gimnazija kao i specijalizovane gimnazije, u skladu sa zakonima koji uređuju osnove sistema obrazovanja i vaspitanja, osnovno i srednje obrazovanje;
2) stručne – srednje stručno obrazovanje, srednje umetničko obrazovanje i obuke, u skladu sa zakonom koji uređuje osnove sistema obrazovanja i vaspitanja, stručno obrazovanje, dualno obrazovanje i obrazovanje odraslih;
3) akademske – visoko obrazovanje stečeno završavanjem osnovnih akademskih, master akademskih, specijalističkih akademskih i doktorskih studija, u skladu sa zakonom koji uređuje visoko obrazovanje;
4) strukovne – visoko obrazovanje stečeno na osnovnim strukovnim, specijalističkim strukovnim i master strukovnim studijama, u skladu sa zakonom koji uređuje visoko obrazovanje.
Navedeni članovi primenjivaće se ubuduće, dakle na sve stečene kvalifikacije počev od 14. aprila 2018. godine pa ubuduće.
Kada su u pitanju kvalifikacije stečene do trenutka donošenja ovog zakona, odnosno do početka njegove primene, čl. 49. Zakona koji nosi naziv Ekvivalentnost postojećih kvalifikacija propisani su svi ekvivalentni nivoi kvalifikacija za stepene stručne spreme, odnosno stepene obrazovanja, stručne, akademske i naučne nazive stečene prema propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona i to na sledeći način:
1) osnovno obrazovanje, ekvivalentno je nivou 1 NOKS-a;
2) stručno osposobljavanje u trajanju od godinu dana koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo prvom stepenu stručne spreme i obrazovanje za rad u trajanju od dve godine, koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo drugom stepenu stručne spreme, ekvivalentno je nivou 2 NOKS-a;
3) srednje obrazovanje u trajanju od tri godine, koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo trećem stepenu stručne spreme, ekvivalentno je nivou 3 NOKS-a;
4) srednje obrazovanje u trajanju od četiri godine, koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo četvrtom stepenu stručne spreme, ekvivalentno je nivou 4 NOKS-a;
5) obrazovanje stečeno u školi za talentovane učenike koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo četvrtom stepenu stručne spreme, ekvivalentno je nivou 4 NOKS-a;
6) školovanje za specijalizaciju, koje je do stupanja na snagu ovog zakona odgovaralo petom stepenu stručne spreme, ekvivalentno je nivou 5 NOKS-a;
7) stručni naziv stečen završavanjem:
(1) studija na višoj školi, u trajanju do tri godine, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa stručnim nazivom prvog stepena strukovnih studija, ekvivalentan je nivou 6.1 NOKS-a,
(2) dela studijskog programa osnovnih studija na fakultetu, čijim završavanjem se stiče prvi stepen visokog obrazovanja, a koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa stručnim nazivom osnovnih akademskih studija obima od najmanje 180 ESPB bodova, ekvivalentan je nivou 6.1 NOKS-a,
(3) osnovnih studija na fakultetu, u trajanju od tri godine, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa stručnim nazivom osnovnih akademskih studija obima od najmanje 180 ESPB bodova, ekvivalentan je nivou 6.1 NOKS-a,
(4) specijalističkih strukovnih studija drugog stepena u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju („Službeni glasnik RS”, br. 76/05, 100/07 – autentično tumačenje, 97/08, 44/10, 93/12, 89/13, 99/14, 45/15 – autentično tumačenje, 68/15, 87/16 i 88/17 – dr. zakon), ekvivalentan je nivou 7.1 NOKS-a,
(5) osnovnih studija na fakultetu u trajanju od četiri do šest godina, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa akademskim nazivom master, odnosno diplomirani master, ekvivalentan je nivou 7.1 NOKS-a;
8) akademski naziv stečen završavanjem specijalističkih studija na fakultetu, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa akademskim nazivom specijaliste drugog stepena akademskih studija, ekvivalentan je nivou 7.2 NOKS-a;
9) akademski naziv magistra nauka stečen završavanjem magistarskih studija, odnosno odbranom magistarske teze, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa naučnim nazivom magistra nauka, ekvivalentan je nivou 7.2;
10) naučni stepen doktora nauka stečen završavanjem doktorskih studija, odnosno odbranom doktorske disertacije, koji je do stupanja na snagu ovog zakona u pogledu prava koja iz njega proizlaze bio izjednačen sa naučnim nazivom doktora nauka, ekvivalentan je nivou 8.
Ono, na šta treba skrenuti pažnju je činjenica da su osobe sa završenim osnovnim studijama u trajanju od 4 godine neopravdano degradirane i svrstane u isti stepen obrazovanja sa osobama koje su završile „studije“ u trajanju od 3 godine, odnosno jasnije rečeno nekadašnje više škole.
Ako posmatramo za ubuduće, opravdanje se može naći u činjenici da će buduće generacije pri odabiru obrazovanja unapred biti upoznate sa kvalifikacijama koje tim obrazovanjem postižu.
Kada su u pitanju prethodne generacije, odnosno one koje su obrazovanje završile pre stupanja na snagu Zakona o nacionalnom okviru kvalifikacija, one će neopravdano pomenutim zakonom biti degradirane po pitanju svog i to stečenog zvanja i nivoa obrazovanja.
Dakle, neophodno je istaći činjenicu da se navedenim zakonom dira u postojaća, ranije stečena prava, odnosno stečen nivo, tj stepen obrazovanja.
Da situacija bude još komplikovanija, u to i interesantnija, navedena lica sa završenim osnovnim studijama tačnije sa 240 ESPB bodova, slučajno ili namerno nisu ni obuhvaćeni čl. 49. Zakona.
Za buduće genarcije čl. 5. stav 1 ač 7) Zakon takva lica biće šesti nivo, podnivo dva (nivo 6.2).
Slučajno, ili namerno u čl. 49. stav 1 tač 7) između podtačke (3), (4) i (5) „zaboravljeno“ je razvrstavanje lica sa završenim osnovnim studijama odnosno sa 240 ESPB.
Zapravo analizom, budućih (čl. 5) i ekvivalentnih nivoa kvalifikacija (čl. 49.) dolazi se do zaključka da bi upravo ova lica jedina bila degradirana u pogledu svojih kvalifikacija i to imajući u vidu čl. 49. Da su njime obuhvaćeni radilo bi se o diranju u stečena prava što bi predstavljalo osnov za ocenu ustavnosti navedenog člana.
Podsećanja radi, kada su u pitanju osnovne studije u trajanju od 4 godine na kojima se stiče 240 ESPB bodova i starim Zakonom o visokom obrazovanju (“Sl. glasnik RS”, br. 76/2005, 100/2007-aut.tum., 97/2008, 44/2010, 93/2012, 89/2013, 99/2014, 45/2015-aut.tum., 68/2015 i 87/2016) po kome su navedena lica kojima je izostavljen ekvivalent započela i završila studiranje, kao i novim Zakonom o visokom obrazovanju („Sl. glasnik RS“, br. 88/2017 i 27/2018-dr.zakon) propisano je da stiče stručni naziv „diplomirani” sa naznakom zvanja prvog stepena akademskih studija iz odgovarajuće oblasti.
Tako je recimo lice sa završenim master studijama sticalo akademski naziv master sa naznakom zvanja drugog stepena master akademskih studija iz odgovarajuće oblasti.
Zašto je navedeno bitno? Licima koja su po prethodnom Zakonu o visokom obrazovanju započinjala osnovne studije predočeno je prilikom upisa a i po njihovom završetku da stiču 7.1 stepen obrazovanja a lica sa masterom 7.2 stepen obrazovanja.
Stari odnosno prethodni Zakon o visokom obrazovanju jeste više puta menjan, ali svaka od tih izmena mahom je išla u pravcu rešavanja situacije u pogledu studenata koji su studirali po starom sistemu i njihovim rangiranjem u odnosu na studente koji su studije započeli i završili po Bolonjskom procesu, odnosno nije se ticala nivoa studija, odnosno stručnog, akademskog i naučnog naziva Bolonjaca koji su predmet ovog komentara. Svaka od tih generacija počevši od one koja je studije upisala 2005. godine pa nadalje studije je započinjala po nastavnom planu i programu po kome ih je i završavala, svaka eventualna naknadna promena nastavnih planova i programa a na osnovu njih stečenih kvalifikacija mogla se odnositi samo na generaciju koja nakon takvih izmena upisuje studije, nije bilo retroaktivne primene zakonskih odredaba.
Svako iole potkovan pravničkim znanjem, zna da je retroaktivna primena propisa a naročito zakona izuzetak te i ukoliko do istog dođe isti mora biti obrazložen uz postojanje opšteg interesa za takvo povratno dejstvo, a imajući u vidu čl. 197. Ustava Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, br. 98/2006).
Na ovom mestu nije na odmet pomenuti i propis na čije se važenje izgleda zaboravilo. Radi se o Odluci o jedinstvenim metodološkim principima za vođenje evidencija u oblasti rada i obrascima prijava i izveštaja ( “Sl. list SRJ” br. 40/97 i 25/2000) koja nikada nije ukinuta. Navedenom odlukom VI stepen stručne spreme rezervisan je za lica sa završenom višom školom.
III. Umesto zaključka
Ostaje da vidimo šta će primena navedenog Zakona doneti, a pre svega kako će biti rešen problem prilikom određivanja kvalifikacija licu koje je pre stupanja na snagu Zakona o NOKS-u završilo osnovne studije i steklo 240 ESPB bodova, budući da su takva lica izostavljena u čl. 49. kojim se određuju ekvivalenti postojećim kvalifikacijama.
Ukoliko do izmena i dopuna Zakona o NOKS-u i dođe, a imajući u vidu izostavljena lica, na koja se ni primenom pravila tumačenja ne može pronaći odgovarajući ekvivalent, te ukoliko takva lica analogijom sa čl. 5 Zakona budu degradirana na 6. stepen obrazovanja navedeno će predstavljati osnov za ocenu ustanovnosti navedenog člana odnosno relevantne odredbe, imajući u vidu da se radi o ranije stečenim pravima, a prema postupku za ocenjivanje ustavnosti ili zakonitosti opštih akata propisanom Zakonom o Ustavnom sudu („Sl. glasnik RS“, broj 109/2007, 99/2011, 18/2013-OUS, 40/2015-dr.zakon i 103/2015“)
Navedeno može predstavljati apel nadležnim institucijama za pronalaženje rešenja, pa tako recimo zaštitnik građana u skladu sa Zakonom o zaštitnik građana ( „Sl. glasnik RS”, broj 79/2005 i 54/2007) ima nadležnost i za pokretanje inicijative Vladi i Narodnoj skupštini za izmenu i dopunu zakona i Ustavnom sudu za ocenu ustavnosti i zakonitosti.
Bilo kako bilo, problem je nastao samim uvođenjem Bolonje, a do danas nije rešen, već naprotiv.
Mnogobrojnim izmenama prethodnog Zakona o visokom obrazovanju pokušalo se sa nalaženjem načina za odmeravanje magistra po starom sistemu i mastera po Bolonji, ali se opravdano rešenje za obe strane nije nalazilo, da bi priča sada dobila završnicu Zakonom o NOKS-u na način da master dobija 7.1 , a magistri 7.2, a na uštrb osnovnih studija koje nose 240 ESPB koje će biti degradirane na 6.2. stepen kvalifikacija.
Ako se detaljnije sagleda razvoj Bolonjskog procesa od svojih početaka, problem je i nastao upravo zbog činjenice da studije nisu koncipirane na svim fakultetima po principu 3+2, već negde 4+1.
Koncept 3+2 bi lako bio rešiv i prema NOKS-u na način što bi osnovne studije od 3 godine koje nose 180 ESPB bodova odgovarale kvalifikaciji 6. pored mastera 7.1 i magistara 7.2., a što je upravo i urađeno čl. 49., izostavljajući ekvivalent po NOKS-u za osnovne studije od 4 godine koje nose 240 ESPB bodova.
Na kraju treba pojasniti, Bolonjska deklaracija je politički pamflet na manje od dve strane koji govori o međusobnom priznavanju kvalifikacija na području Evrope, o principima i ništa više. Nazivi, tutule, postupci usaglašavanja ostavljeni su državama. Srbija je postala potpisnik u Berlinu 2003. godine.
Izvor: Izvod iz propisa preuzet iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com
