Prekršaj u produženom trajanju propisan je odredbom člana 46. Zakona o prekršajima (“Sl. glasnik RS”, br. 65/2013, 13/2016, 98/2016 – odluka US, 91/2019, 91/2019 – dr. zakon i 112/2022 – odluka US), prema kojoj odredbi:
“Prekršaj u produženom trajanju postoji ako učinilac sa jedinstvenim umišljajem učini više istih vremenski povezanih prekršaja, koji čine jednu celinu zbog najmanje dve od sledećih okolnosti: istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta prekršaja, korišćenja iste situacije ili trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora izvršenja prekršaja.
Odredba stav 1. ovog člana može se primeniti samo kod prekršaja čija priroda dopušta spajanje u jednu celinu.
Prekršaj kojim se nanosi šteta nematerijalnim pravnim dobrima fizičkog ili pravnog lica može biti učinjen u produženom trajanju samo ako je učinjen protiv istog lica.
Prekršaj koji nije obuhvaćen prekršajem u produženom trajanju u pravnosnažnoj sudskoj odluci, predstavlja poseban prekršaj, odnosno ulazi u sastav posebnog prekršaja u produženom trajanju.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana može se izreći kazna teža od propisane, ali ona ne sme preći dvostruku meru propisane kazne, niti najvišu meru kazne predviđene članom 45. stav 2. ovog zakona za odmeravanje kazni za prekršaje učinjene u sticaju.“
Produženo prekršajno delo je najčešći oblik prividnog realnog sticaja koji se u praksi najčešće pojavljuje.
U prvom stavu propisani su uslovi za primenu konstrukcije produženog krivičnog dela:
-da učinilac sa jedinstvenim umišljajem učini više istih vremenski povezanih prekršaja, koji čine jednu celinu zbog najmanje dve od sledećih okolnosti:
- istovetnosti oštećenog,
- istovrsnosti predmeta prekršaja,
- korišćenja iste situacije ili trajnog odnosa,
- jedinstva mesta ili prostora izvršenja prekršaja.
Ovde se nećemo baviti komentarom svih ovih odredbi, već samo delom odredbi koje jedinstveni umišljaj propisuju kao nužan uslov za primenu ovog pravnog instituta, te šta u slučaju nehatnog izvršenja više prekršaja, kod kojih postoje svi drugi uslovi za primenu ovog instituta.
Najpre, kako smo već naveli, traži se da učinilac više istih vremenski povezanih prekršaja, učini sa jedinstvenim umišljajem.
Zbog boljeg razumevanja ovakvog prekršajnog zakonodavnog rešenja, na ovom mestu treba prvo napraviti razliku između konstrukcije produženog krivičnog dela u prekršajnom i krivičnom pravu.
U krivičnom pravu, prema odredbi članu 61. stav 1 Krivičnog zakonika (“Sl. glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019):
Produženo krivično delo čini više istih ili istovrsnih krivičnih dela učinjenih u vremenskoj povezanosti od strane istog učinioca koja predstavljaju celinu zbog postojanja najmanje dve od sledećih okolnosti: istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta dela, korišćenja iste situacije ili istog trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora izvršenja dela ili jedinstvenog umišljaja učinioca.
Uočavamo ključnu razliku nužnih uslova za primenu ovog instituta u prekršajnom i krivičnom pravu. U prekršajnom pravu nužni uslov je jedinstveni umišljaj, a kod krivičnog prava to nije uslov, već je shodno ćlanu 61. stav 5 Krivičnog zakonika jedinstveni umišljaj relevantan kod sabiranja novčanih iznosa ostvarenih krivičnim delima.
Razlika je što konstrukciju produženog dela u prekršajnom pravu mogu činiti samo isti prekršaji, a u krivičnom i više istovrsnih krivičnih dela.
Zašto je bitno istaći ovu razliku?
Ta razlika je upravo ključna s obzirom da je teže primeniti produženo delo kod prekršaja nego kod krivičnih dela, pri čemu je potpuno nejasno zašto je zakonodavac napravio ovu ogromnu razliku. Prema toj razlici, primena produženog dela moguća je samo za učinioce koji prekršaje učini sa najvećim stepenom vinosti, umišljajem-direktnim ili indirektnim, dok za nehatna prekršajna dela to nije moguće.
Značaj ovoga dalje se posledično ogleda u činjenici da prekršajna dela učinjena iz nehata ne mogu biti produžena dela, te time, iako se radi o blažem stepenu krivice, gde nema volje učinioca za izvršenje prekršaja, već samo određenog stepena svesti ili mogućnosti svesti, ipak se ovaj institut u tim slučajevima ne može primeniti, što nije bez značaja, imajući u vidu da je ogroman broj pojednačnih izvršenih prekršaja iz nahata koji ispunjavaju sve uslove za primenu produženog dela, a to ne može jer nisu učinjena sa umišljajem.
Na primer prekršaji učinjeni korišćenjem vozila nakon isteka registracije i registracione nalepnice. U praksi se često javljaju slučajevi da se zaboravi istek registracije vozila, njime se dalje upravlja, a kamere to uslikaju, te se na taj način nehatno učini i više desetine prekršaja, koji su učinjeni nehatno, te stim u vezi bez mogućnosti da budu kvalifikovani kao produženo krivično delo, već kao svaka vožnja i prolazak koji kamera zabeleži, kao pojedinačni prekršaj.
Ovo je posebno značajno zbog visine novčane kazne i drugih prekršajnih sankcija, jer u tom slučaju prekršajne sankcije se izriču za sve prekršaje pojedinačno, a kod produženog dela, izriču se samo za jedno delo po pravilima propisanim već citiranom odredbom člana 46 stav 5 Zakona o prekršajima, prema kojoj:
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana može se izreći kazna teža od propisane, ali ona ne sme preći dvostruku meru propisane kazne, niti najvišu meru kazne predviđene članom 45. stav 2. ovog zakona za odmeravanje kazni za prekršaje učinjene u sticaju.
Na ovaj način se učinioci sa znatno manjim stepenom krivice, svesnim i nesvesnim nehatom, potpuno nepravedno, nelogično i očigleno protivno prekršajnoj kaznenoj politiici, stvljaju u mnogo nepovoljniji položaj od učinilaca koji pojedinačne prekršaje učine sa umišljajem. Ovo posebno, jer takvo rešenje nije propisano u krivičnom pravu, koje pravo je u mnogome model normi za prekršajno pravo.
Zaključak je da je zakonodavac bez ikakve kaznene logike, učinioce više prekršajnih dela sa umišljajem, kod kojih postoji uslov za primenu produženog dela, stavio u znatno povoljniji položaj, od učinilaca prekršaja iz nehata, kod kojih takođe postoji uslov za primenu produženog krivičnog dela.
Izvor: Izvodi iz propisa preuzeti su iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com-a.