Imajući u vidu nerazumevanje odredaba u pogledu srazmernog godišnjeg odmora, na ovom mestu pokušaćemo da razjasnimo navedenu problematiku.
Čl. 72. Zakona o radu (“Sl. glasnik RS” broj 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017-OUS, 113/2017 i 95/2018-aut.tumačenje) (u daljem tekstu: ZOR) koji reguliše srazmerni godišnji odmor izmene je pretrpeo još Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, br. 75/2014) a stupio je na snagu i primenjuje se od 29. jula 2014. god., ali i nakon osam godina primene još uvek izaziva nedoumice.
Sada važeći, član 72. ZORglasi:
„Zaposleni ima pravo na dvanaestinu godišnjeg odmora iz člana 69. ovog zakona (srazmerni deo) za svaki mesec dana rada u kalendarskoj godini u kojoj je zasnovao radni odnos ili u kojoj mu prestaje radni odnos.“
Kako se računa srazmerni godišnji odmor?
Kada se radi o korišćenju godišnjeg odmora u kalendarskoj godini u kojoj je zaposleni zasnovao radni odnos, po pravilu se radi o srazmernom godišnjem odmoru koji se računa tako što se utvrdi broj meseci koliko će zaposleni raditi u toj godini počev od dana zasnivanja radnog odnosa pa do isteka radnog odnosa u toj godini ili do kraja kalendarske godine, ako je zasnovao radni odnos na duži period.
Zatim je neophodno izračunati koliko iznosi 1/12 punog godišnjeg odmora na koje bi zaposleni imao pravo da radi cele kalendarske godine.
Sada kada je određen broj meseci njegovog rada u toj godini kao i 1/12 od punog godišnjeg odmora, ta dva broja se pomnože. Odnosno srazmerni godišnji odmor podrazumeva proizvod ta dva broja.
Postavlja se pitanje šta se smatra punim godišnjim odmorom za potrebe utvrđivanja srazmernog godišnjeg odmora?
Ovde treba napomenuti da se pod punim godišnjim odmorom podrazumeva odmor u trajanju utvrđenom opštim aktom i ugovorom o radu, a najmanje 20 radnih dana.
Dakle, ne uzima se u obzir samo zakonski minimum, već se u obzir uzima pun godišnji odmor koji bi zaposlenom pripadao po redovnom toku stvari da je u radnom odnosu čitave godine, predviđen opštim aktom ili ugovorom o radu uzimajući u obzir sve osnove za uvećanje dužine trajanja ako ih ima.
Pa tako npr. za zaposlenog koji nakon 3 meseca rada koristi godišnji odmor (ako mu je prema opštem aktu i ugovoru o radu za to radno mesto predviđen pun odmor od 24 dana), srazmerni godišnji odmor se određuje tako što se utvrdi 1/12 od punog godišnjeg odmora, koja bi u ovom slučaju iznosila 24*1/12=2, pa bi se tako dobijena 1/12 koja iznosi 2 dana po mesecu pomnožila sa 3 meseca rada i dobio bi se rezultat 6 koji predstavlja srazmerni godišnji odmor na koji zaposleni ima pravo posle 3 meseca rada.
Naravno ovde je uzet broj 24 koji je deljiv sa 12, radi lakšeg prikaza, a u slučaju da rezultat ove računske operacije nije ceo broj, već decimalni zapis, isti treba zaokružiti prema opštim matematičkim pravilima.
Računanje srazmernog odmora kod produženja radnog odnosa
U praksi je česta situacija da se sa zaposlenim zaključuje novi ugovor o radu na određeno vreme, nakon isteka prethodnog. Nedoumica do koje dolazi tada je da li se takvom zaposlenom izračunava srazmerni godišnji odmor po prvom ugovoru i isplaćuje naknada štete ukoliko nije iskorišćen ili treba uzeti u obzir i novi ugovor o radu.
Sa jedne strane ZOR je jasan ako prestane radni odnos, a odmor nije iskorišćen, ima se isplatiti naknada štete za neiskorišćeni godišnji odmor, što bi vodilo u prilog odgovoru da se bez obzira na novi ugovor o radu ovakvom zaposlenom navedena isplata treba izvršiti.
Ukoliko zaposleni nastavlja da radi, odnosno ne radi se o prekidu radnog odnosa, Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja je na stanovištu da godišnji odmor treba omogućiti prema vremenu koje će zaposleni raditi u toj godini a ne prema onom koje je proveo do trenutka korišćenja, na sledeći način:
„..Zaposleni stiče pravo na korišćenje godišnjeg odmora u kalendarskoj godini posle mesec dana neprekidnog rada od dana zasnivanja radnog odnosa. Prilikom utvrđivanja dužine godišnjeg odmora za kalendarsku godinu, uzima se u obzir vreme koje će zaposleni provesti u radnom odnosu u toj kalendarskoj godini, a ne vreme koje je zaposleni proveo u radnom odnosu do momenta korišćenja godišnjeg odmora… „ (Mišljenje Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, br. 011-00-701/2015-02, od 22. jula 2015. god.)
Ukoliko nema prekida osiguranja, odnosno radni odnos je praktično u kontinuitetu, te se na osnovu toga u smislu navedenog stava ministarstva može računati dužina godišnjeg odmora po oba ugovora, bilo bi moguće zaposlenom omogućiti korišćenje pripadajućeg srazmernog godišnjeg odmora po prvom ugovoru u toku trajanja radnog odnosa po narednom ugovoru.
Zakonodavac ne može predvideti sve životne situacije, ali uvek ostavlja prostor za dogovor između zaposlenog i poslodavca, a pre svega oko vremena korišćenja godišnjeg odmora.
Na ovaj način pokušali smo da razjasnimo najčešće nedoumice koje se javljaju u praksi oko računanja dužine srazmernog godišnjeg odmora.
Izvor: Izvod iz propisa preuzet iz pravne baze “Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com
