U „Sl. glasniku RS“, br. 54/2014 od 20. maja 2014. godine, objavljena je Odluka Ustavnog suda Srbije, broj IUo-684/2012, (u daljem tekstu: OUS) kojom se utvrđuje da odredbe Odluke o utvrđivanju visine troškova upisa u imenik advokata, imenik zajedničkih advokatskih kancelarija i imenik advokatskih ortačkih društava (broj 789-3/2012 od 18. maja 2012. godine) koju je doneo Upravni odbor Advokatske komore Srbije nisu u saglasnosti sa Ustavom i zakonom.
Odredbe čl. 1. i 2. navedene Odluke AKS glasile su:
„Član 1.
Utvrđuje se visina troškova upisa u Imenik advokata i to za:
Kandidate koji se u Imenik advokata upisuju iz reda advokatskih pripravnika i advokatskih pripravnika volontera, koji su proveli u tom statusu celokupan pripravnički staž, u iznosu od 10% troškova upisa iz člana 2. ove odluke, odnosno 500€ u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan uplate.
Advokatski pripravnici i advokatski pripravnici volonteri napred navedeni iznos plaćaju pod sledećim uslovima:
– da zahtev podnesu u roku od 12 meseci od polaganja pravosudnog ispita, a najkasnije u roku od šest meseci ukoliko je advokatski pripravnik, odnosno, odnosno advokatski pripravnik volonter ostvario pravo iz člana 61. stav 2. Zakona o advokaturi i nastavio sa pripravničkom vežbom nakon položenog pravosudnog ispita i najduže još godinu dana,
– da nakon prestanka statusa advokatskog pripravnika nisu zasnivali radni odnos, što dokazuju uverenjem nadležne filijale Nacionalne službe za zapošljavanje ili Fonda penzijskog osiguranja,
– da zahtev za upis u Imenik advokata podnesu u propisanim rokovima nekoj od advokatskih komora u sastavu Advokatske komore Srbije i da u onoj advokatskoj komori u čiji je Imenik advokatskih pripravnika ili advokatskih pripravnika volontera kandidat bio upisan, nije odbijen njegov zahtev za upis u Imenik advokata.
Navedeni uslovi moraju biti ispunjeni kumulativno.
Član 2.
Utvrđuje se visina troškova upisa u Imenik advokata za sve ostale kandidate u iznosu od 5.000€ u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan uplate.
Ovaj iznos plaćaju i advokatski pripravnici koji se nisu upisali u Imenik advokata u skladu sa članom 1. ove odluke.”
Danom objavljivanja OUS u „Sl. glasniku RS“, odnosno 20. maja 2014. godine, ove odredbe prestale su da važe.
Osnovno ustavnopravno pitanje koje je postavljeno podnetim inicijativama jeza pokretanje postupka za ocenu ustavnosti i zakonitosti čl. 1. i 2. Odluke AKS, je bilo da li je obaveza plaćanja troškova upisa u imenik advokata utvrđena Zakonom o advokaturi, zbog prirode advokatskih komora i načina njihovog finansiranja, kao garancija samostalnosti i nezavisnosti advokature, daje pravo Advokatskoj komori Srbije da u vršenju poverenog javnog ovlašćenja na ovaj način propiše da je visina troškova upisa u imenik advokata 5.000 evra, u dinarskoj protivrednosti, a za kandidate koji se u Imenik advokata upisuju iz reda advokatskih pripravnika i advokatskih pripravnika volontera „koji su proveli u tom statusu celokupan pripravnički staž” iznos od 10% troškova tog upisa.
Ustavni sud u OUS konstatuje da su zakonske pretpostavke za sticanje prava na upis u imenik advokata taksativno nabrojane Zakonom o advokaturi i postavljene kao uslovi koje lice koje zahteva upis mora da ispuni, što znači da svi kandidati koji podnesu zahtev za upis u imenik advokata moraju ispunjavati iste uslove propisane članom 6. Zakona za donošenje odluke o zahtevu za upis u imenik advokata, nakon koje je, u roku od 30 dana od te odluke, advokatska komora dužna da omogući kandidatu polaganje advokatske zakletve, pod uslovom da je to lice uplatilo troškove upisa.
Pred Ustavnim sudom postavilo pitanje pravne prirode „upisnine”, odnosno troškova upisa u imenik advokata, odnosno da li su troškovi upisa u imenik advokata na način kako su određeni u osporenim odredbama čl. 1. i 2. Odluke Upravnog odbora AKS definisani tako da predstavljaju dodatni uslov za obavljanje advokatske delatnosti.
Iz odredaba Zakona o advokaturi proizlazi da su u pitanju „troškovi upisa u imenik advokata” što znači, po oceni Ustavnog suda, da „upisnina” može predstavljati samo stvarne troškove upisa u imenik advokata i po svojoj prirodi nije namenjena za finansiranje drugih delatnosti advokatske komore, za razliku od članarine i drugih sredstava stečenih u skladu sa zakonom koji su, prema članu 72. Zakona o advokaturi, takođe sopstveni prihodi advokatske komore. Stoga je nesumnjivo, po oceni Suda, da „trošak” upisa nikako ne može biti prihod, odnosno izvor finansiranja sveukupnih delatnosti advokatske komore, niti rada organa koji odlučuje o upisu u imenik advokata.
Ustavni sud smatra da visina troškova upisa u imenik advokata mora biti zasnovana na određenim objektiviziranim kriterijumima i da to moraju biti stvarni troškovi upisa u imenik advokata, a ne da deluje kao da je visina troškova upisa arbitrerno određena. Ukoliko to nije slučaj, troškovi upisa dobijaju težinu i značaj dodatnog uslova za bavljenje advokatskom delatnošću, koji Zakon ne poznaje, čime se dovodi u pitanje smisao i suština poverenog javnog ovlašćenja, što zapravo ima značenje njegovog prekoračenja.
Imajući u vidu da se osporenim odredbama člana 2. Odluke određeni troškovi upisa u imenik advokata u visini od 5.000 evra, u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan uplate, ne zasnivaju na objektiviziranim kriterijumima koji bi se mogli dovesti u vezu sa pravnom prirodom i svrhom troškova upisa u imenik advokata, a isključili proizvoljnost, te polazeći od toga da je za advokate bavljenje advokatskom delatnošću ostvarivanje prava na rad, Ustavni sud ocenjuje da osporene odredbe člana 2. Odluke nisu saglasne načelu vladavine prava u smislu pravne sigurnosti i Ustavom zajemčenog prava na rad iz člana 60. st. 1. i 2. Ustava. Ovo stoga što ekonomska moć obveznika u najširem i najopštijem smislu, počiva na opštim ekonomskim prilikama u zemlji, a ekonomske prilike u Republici, po nalaženju Ustavnog suda, nesporno su takve da objektivno troškove upisa u imenik advokata u iznosu od 5.000 evra čine ograničavajućim uslovom za jednaku dostupnost obavljanja advokatske profesije.
Budući da Zakon o advokaturi ne pravi razlikovanje između advokatskih pripravnika i advokatskih pripravnika volontera u zavisnosti od vremena staža provedenog kod advokata, kao i to da svi kandidati moraju da ispune iste uslove iz člana 6. Zakona i istim dokazima dokazuju ispunjavanje tih uslova, Ustavni sud nalazi da se prema ovom zakonu svi kandidati za upis u imenik advokata koji su već upisani u imenik advokatskih pripravnika i imaju status člana advokatske komore nalaze u istoj pravnoj situaciji kada podnose zahtev za upis u imenik advokata, odnosno da se advokatski pripravnici i advokatski pripravnici volonteri koji su proveli u tom statusu celokupan pripravnički staž ne nalaze u drugačijem položaju u odnosu na ostale kandidate.
Saglasno navedenom, Ustavni sud konstatuje da u istoj pravnoj situaciji prilikom upisa u imenik advokata i plaćanja troškova upisa postoji nejednako postupanje (različit tretman) prema kandidatima advokatskim pripravnicima i volonterima na koje se odnose osporene odredbe člana 1. Odluke u odnosu na one kandidate na koje se te odredbe ne odnose.
Takođe, Ustavni Sud konstatuje da propisivanje troškova upisa na način kako je to učinjeno osporenom Odlukom Advokatske komore Srbije može da dovede i do posredne diskriminacije po osnovu imovnog stanja.
Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud je utvrdio da odredbe čl. 1 i 2. Odluke AKS nisu u saglasnosti sa Ustavom i zakonom.
Celokupan teskt OUS možete videti [button link=”http://profisistem.com/vesti/jednavest/33/neustavnost_odredaba_o_visini_troskova_upisa_u_imenik_advokata.html” type=”big” color=”orange” newwindow=”yes”] OVDE[/button]
