Zakon o potvrđivanju Ugovora između Republike Srbije i Sjedinjenih Američkih Država o izručenju objavljen je “Sl. glasniku RS” – Međ. ugovori, br. 2/2019. Ovaj zakon se primenjuje od 26. februara 2019. godine i njime je potvrđen navedeni ugovor potpisan 15. avgusta 2016. godine, koji je zamenio Konvenciju o izdavanju krivaca zaključenu između Kraljevine Srbije i Ujedinjenih Američkih Država zaključenu još 12/25. oktobra 1901. godine, a koja je stupila na snagu 12. juna 1902. godine.
Razlozi za potvrđivanje ovog ugovora
S obzirom da je navedena konvencija potpisana još početkom 20. veka, a uzimajući u obzir potrebu za definisanjem međusobnih odnosa između dve države u pogledu izručenja u svetlu savremenih zakonskih rešenja, Republika Srbija i Sjedinjene Američke Države (u daljem tekstu: SAD) su potpisale nov ugovor koji je u potpunosti zamenio gore navedenu Konvenciju.
Zaključivanjem novog bilateralnog ugovora između dve države o izručenju, kako se navodi u predlogu zakona, stvorili su se uslovi za čvršću, obavezniju i efikasniju saradnju, kako lica koja se krivično gone u jednoj državi ili su u njoj osuđena zbog krivičnog dela, ne bi bekstvom u drugu državu izbegla vođenje krivičnog postupka ili izdržavanje kazne. Takođe, u predlogu stoji i da se zaključivanjem navedenog ugovora doprinosi i većoj zaštiti određenih ljudskih prava i sloboda kada je u pitanju izručenje okrivljenih i osuđenih lica između dve države, jer je saradnja u ovoj oblasti uslovljena poštovanjem, odnosno garantovanjem navedenih prava i sloboda.
Obaveza izručenja
Prema ovom, novom ugovoru strane ugovornice se obavezuju da će, pod uslovima predviđenim ugovorom, na molbu izručivati jedna drugoj lica koja se gone zbog krivičnog dela, odnosno radi izricanja ili radi izvršenja izrečene kazne, za krivično delo za koje se može vršiti izručenje.
Dela za koja se vrši izručenje
Izručenje radi krivičnog gonjenja će se dozvoliti samo za:
– krivična dela za koja je, kako prema pravu države molilje, tako i pravu zamoljene države, propisana kazna zatvora duže od jedne godine ili teža kazna;
– krivična dela koja se sastoje u pokušaju, odnosno udruživanju radi izvršenja ili učestvovanju u izvršenju krivičnog dela koje podleže izručenju.
Ako je izručenje odobreno za jedno krivično delo, koje ispunjava navedene uslove, ono će takođe biti odobreno za svako drugo krivično delo navedeno u molbi, čak i ako je to drugo krivično delo kažnjivo zatvorom do godinu dana, po uslovom da su ispunjeni svi ostali uslovi za izručenje propisani ovim ugovorom.
Krivično delo podleže izručenju:
– bez obzira na to da li zakoni u državi molilji i zamoljenoj državi svrstavaju činjenja ili nečinjenja koja određuju krivično delo u istu kategoriju krivičnih dela ili opisuju krivično delo istom terminologijom;
– bez obzira na to da li je u pitanju krivično delo za koje savezni zakoni SAD nalažu utvrđivanje određenih pitanja u svrhu uspostavljanja nadležnosti pred saveznim sudom SAD, uključujući ali neograničavajući se na međudržavni transport ili korišćenje poštanskih ili drugih usluga koji utiču na međudržavnu trgovinu ili trgovinu sa inostranstvom; ili
– ukoliko krivično delo obuhvata prevaru ili izbegavanje obaveza u odnosu na poreze, carine ili kontrolu uvoza ili izvoza robe ili novca, bez obzira na to da li zakoni države molilje i zamoljene države predviđaju istu vrstu poreza ili dažbina ili kontrolu iste vrste robe ili istih novčanih iznosa.
Krivično delo učinjeno izvan teritorije države molilje
Ako je krivično delo učinjeno izvan teritorije države molilje, izručenje će biti odobreno ukoliko prema svojim zakonima zamoljena država, krivična dela učinjena izvan njene teritorije u sličnim okolnostima, smatra kažnjivim. Ako zakoni zamoljene države ne predviđaju krivično gonjenje za krivično delo učinjeno izvan njene teritorije u sličnim okolnostima, nadležni organi zamoljene države mogu prema svom diskrecionom pravu, odobriti izručenje, ukoliko su svi drugi uslovi propisani ovim ugovorom ispunjeni. U SAD, nadležni organ će biti izvršni organ.
Izručenje lica radi izdržavanja kazne zatvora
Kada se molba za izručenje odnosi na lice čije se izručenje traži radi izdržavanja kazne zatvora, nadležni organi u zamoljenoj državi, u slučaju SAD izvršni organ, mogu da odbiju izručenje ako je, u trenutku podnošenja molbe, preostali deo kazne koje lice treba da izdrži kraći od šest meseci.
Uticaj državljanstva
Izručenje neće biti odbijeno na osnovu državljanstva lica čije se izručenje traži.
Politička i vojna krivična dela
Izručenje neće biti odobreno za političko krivično delo, ali sledeća krivična dela neće se smatrati političkim delima:
– krivično delo za koje i država molilja i zamoljena država imaju obavezu, u skladu sa međunarodnim multilateralnim sporazumom, da izruče lice čije se izručenje traži ili da pokrenu krivični postupak pred domaćim nadležnim organima;
– ubistvo, ubistvo na mah, namerno ugrožavanje fizičkog integriteta, nanošenje teških telesnih povreda, napad u nameri nanošenja teških telesnih povreda i teže krivično delo protiv polne slobode;
– krivično delo koje obuhvata kidnapovanje, otmicu ili bilo kakav drugi vid nezakonitog lišenja slobode, uključujući uzimanje talaca;
– krivično delo koje obuhvata postavljanje, upotrebu, pretnju upotrebom ili posedovanje eksploziva, zapaljivog sredstva ili kakvog razornog uređaja, odnosno biološkog, hemijskog ili radiološkog agensa, kada takvo sredstvo ili agens može da ugrozi život, nanese teške telesne povrede ili prouzrokuje značajnu materijalnu štetu i
– zločinačko udruživanje, odnosno pokušaj da se izvrši bilo koje od prethodno navedenih krivičnih dela, pomaganje ili podstrekivanje lica koje je izvršilo ili pokuša da izvrši takva dela.
Ipak i za ova dela izručenje neće biti odobreno ako nadležni organ zamoljene države ustanovi da je molba za izručenje bila politički motivisana.
Nadležni organ može odbiti izručenje zbog povrede vojnih dužnosti koje ne spadaju u krivična dela iz opšteg krivičnog prava.
Ugovor je predviđena i primena načela non bis in idem, te izručenje će biti odbijeno kada je lice čije se izručenje traži osuđeno, oslobođeno ili je postupak obustavljen konačnom i obavezujućom odlukom nadležnih organa u zamoljenoj državi za krivično delo zbog koga se traži izručenje, ali se neće smatrati ovakvim licem, niti će se smatrati da je postupak obustavljen na ovaj način, ako nadležni organi zamoljene države:
– odluče da ne gone to lice za dela zbog kojih se traži izručenje;
– uvek vode istragu ili na neki drugi način vode postupak protiv lica koje se traži zbog istih dela zbog kojih se traži izručenje.
Zastarelost
Izručenje se može odbiti ako krivično gonjenje ili izvršenje sankcija nije moguće zbog zastarelosti prema zakonu države molilje.
Smrtna kazna i garancija da se neće izreći ili izvršiti
Ako je prema zakonu države molilje za delo za koje se traži izručenje propisana smrtna kazna, a takva kazna nije propisana po zakonima zamoljene države, nadležna vlast zamoljene države može odbiti izručenje sem ukoliko država molilja ne pruži izvršnoj vlasti zamoljene države garanciju da smrtna kazna neće biti izrečena ili joj, u slučaju da iz procesnih razloga država molilja ne može da pruži takvu garanciju, dostavi garanciju da smrtna kazna, ukoliko bude izrečena, neće biti izvršena.
Ako država molilja pruži garanciju u skladu s ovim članom, zamoljena država će odobriti izručenje, a država molilja će ispuniti pruženu garanciju.
Postupak izručenja i potrebna dokumentacija
Sve molbe za izručenje podnose se diplomatskim putem, što uključuje i dostavljanje predviđeno u članu 11. stav 4. (dole naveden).
Sve molbe moraju biti potkrepljene sledećim:
– dokumentima, izjavama ili drugim vidovima informacija kojima se opisuju identitet, državljanstvo i verovatno boravište lica čije se izručenje traži;
– informacijama kojima se opisuju činjenice u vezi s počinjenim krivičnim delom i procesni istorijat slučaja;
– tekstom odredbe jednog ili više zakona kojima se opisuje jedno ili više krivičnih dela zbog kojih se traži izručenje i podacima o primenjivoj kazni ili kaznama;
– tekstom odredbe zakona u kome se opisuje bilo kakvo vremensko ograničenje za krivično gonjenje, izricanje ili izvršenje presude i opisom primene tog zakona na krivično delo zbog koga se izručenje traži i
– dokumentima, izjavama i drugim vrstama informacija propisanim ili u stavu 3. ili u stavu 4. ovog člana, onako kako je primenljivo.
Prilozi uz molbu za izručenje lica koje se traži radi krivičnog gonjenja
Pored navedenih priloga, uz molbu za izručenje lica koje se traži radi krivičnog gonjenja dostavlja se i:
– kopija poternice ili rešenja o određivanju pritvora ili naloga, koje je izdao sudija ili drugi nadležni organ;
– kopija optužnog dokumenta i
– informacije koje pružaju dovoljno osnova da se ustanovi da je verovatno da je lice čije se izručenje traži učinilo krivično delo ili krivična dela zbog kojih se izručenje traži.
Prilozi uz molbu za izručenje lica koje se traži radi izricanja ili izvršenja presude
S druge strane, molba za izručenje lica koje se traži radi izricanja ili izvršenja presude, treba da bude potkrepljena sledećim:
– kopijom osuđujuće presude ili ako kopija nije dostupna, izjavom suda ili drugog nadležnog organa o tome da je lice o kojem je reč osuđeno ili da je oglašeno krivim;
– informacijama na osnovu kojih se utvrđuje da je lice čije se izručenje traži upravo lice koje je oglašeno krivim i
– ako je licu izrečena kazna, kopiju presude sa izrečenom kaznom ili ako nije dostupna kopija, izjavom suda ili drugog nadležnog organa u kojoj se navodi koja je sankcija izrečena, kao i izjavom kojom se utvrđuje u kojoj je meri ta sankcija već izvršena.
Lice osuđeno ili oglašeno krivim u odsustvu
Ako je lice čije se izručenje traži osuđeno ili oglašeno krivim u odsustvu, država molilja će, pored svih navedenih priloga, dostaviti i izjavu izvršnim vlastima u zamoljenoj državi u pogledu okolnosti pod kojima je to lice bilo odsutno tokom postupka i u pogledu procedura, ukoliko takvih ima, koje će tom licu biti na raspolaganju u vezi s pokretanjem novog suđenja ili drugim vidovima sudske revizije postupka, u slučaju da lice bude izručeno. Odluku o tome da li su okolnosti takve da je izručenje moguće donosi izvršna vlast u zamoljenoj državi.
Dodatne informacije i posebno osetljive informacije
Ako zamoljena država zahteva dodatne informacije koje su joj neophodne da donese odluku po molbi za izručenje, država molilja može dostaviti te informacije u roku koji odredi zamoljena država. Takve dodatne informacije mogu biti zahtevane i razmenjene direktno između Ministarstva pravde Republike Srbije i Ministarstva pravde SAD.
Kada država molilja razmatra podnošenje posebno osetljive informacije kao dopunu zahtevu za izručenje, ona se može konsultovati sa zamoljenom državom da se utvrde u kojoj meri zamoljena država može obezbediti zaštitu tih informacija. Ako zamoljena država ne može da zaštiti informacije na način koji od nje traži država molilja, država molilja će utvrditi da li informacije i pored toga treba dostaviti.
Prihvatljivost dokumenata
Uslovi pod kojima će dokumenti, izjave i druge vrste informacija kojima je propraćena molba biće primljeni i prihvaćeni kao dokazni materijal u postupku podrazumevaju sledeće:
– da su dokumenti overeni ili imaju pečat ministarstva ili odeljenja nadležnog za pravosuđe ili ministarstva ili odeljenja nadležnog za spoljne poslove u državi molilji; ili
– da su overeni ili im je autentičnost potvrđena na bilo koji drugi način koji je prihvatljiv shodno zakonima zamoljene države.
Dokumenti koji su overeni ili čija je autentičnost potvrđena shodno ovom članu neće zahtevati dalju proveru, overu i druge vidove legalizacije.
Svi dokumenti koje država molilja podnosi biće propraćeni prevodom na jezik zamoljene države, sem ukoliko se ne postigne drugačiji dogovor.
Privremeno pritvaranje
U hitnim slučajevima, država molilja može zahtevati privremeno lišavanje slobode i pritvaranje lica čije se izručenje traži dok ne bude dostavljena molba za izručenje i propratna dokumentacija.
Porpisano je i da se zahtev za određivanje privremenog pritvora dostavlja neposredno između Ministarstva pravde Republike Srbije i Ministarstva pravde SAD, ili posredstvom Internacionalne kriminalističke policijske organizacije (Interpola).
Zahtev za određivanje privremenog pritvora sadrži:
– opis traženog lica i sve ostale informacije koje bi mogle biti od koristi za identifikaciju tog lica;
– mesto boravka lica čije se izručenje traži, ako je taj podatak poznat;
– kratka izjava o činjenicama u vezi sa slučajem, uključujući ukoliko je to moguće, podatke o vremenu i mestu izvršenja krivičnog dela;
– opis zakona čije su odredbe prekršene (jednog ili više njih);
– informacije u vezi sa poternicom, nalogom za hapšenje ili rešenjem o određivanju pritvora i
– izjavu o tome da će molba za izručenje i propratna dokumentacija biti dostavljeni u roku propisanom ovim ugovorom.
Država molilja će bez odlaganja biti obaveštena o datumu privremenog pritvaranja lica čije se izručenje traži ili o razlozima zbog kojih nije moguće ispuniti taj zahtev.
Lice koje je privremeno pritvoreno može biti pušteno na slobodu po isteku šezdeset (60) dana od dana privremenog pritvaranja, ako izvršni organ zamoljene države ne dobije molbu za izručenje i propratnu dokumentaciju iz člana 8. ovog ugovora. U tom smislu, prijem propratne dokumentacije u ambasadi zamoljene države koja se nalazi u državi molilji smatraće se prijemom od strane izvršnih organa zamoljene države. (gore pomenuti čl. 11. stav 4.)
Činjenica da je lice čije se izručenje traži pušteno na slobodu ne isključuje mogućnost ponovnog lišavanja slobode i izručenje tog lica ukoliko molba za izručenje i propratna dokumentacija budu dostavljeni kasnije.
Odluka o izručenju i predaja lica
O odluci u vezi sa molbom za izručenje zamoljena država bez odlaganja obaveštava državu molilju diplomatskim putem ili na drugi primeren način.
Odbijanje izručenja
Ako je molba u celini ili delimično odbijena, zamoljena država dostavlja obrazloženje razloga za odbijanje. Zamoljena država će na zahtev dostaviti kopije odgovarajućih sudskih odluka.
Odobravanje izručenja
Ako je molba za izručenje odobrena, izvršni organi države molilje i zamoljene države će se dogovoriti o vremenu i mestu predaje lica čije se izručenje traži. Ako država molilja, u roku koji propisuje pravo zamoljene države ne preuzme sa teritorije zamoljene države lice čije izručenje traži, to lice može biti pušteno iz pritvora a zamoljena država, po svojoj diskrecionoj odluci, može potom odbiti izručenje za isto krivično delo.
Odlaganje postupka izručenja i odložena ili privremena predaja
Kada se protiv lica za koje se traži izručenje vodi postupak u zamoljenoj državi, ta država može odložiti postupak izručenja lica čije se izručenje traži sve dok ne bude okončan postupak koji se protiv navedenog lica u njoj već vodi.
Kada je postupak izručenja okončan i kada je odobreno izručenje, ali se protiv lica čije se izručenje traži već vodi postupak ili pak ono izdržava kaznu u zamoljenoj državi, ta država može:
– odložiti predaju lica čije se izručenje traži do okončanja postupka ili do isteka izvršenja kazne, ili
– privremeno predati to lice državi molilji radi krivičnog gonjenja.
U slučaju odložene predaje, lice može biti zadržano u pritvoru sve dok ne bude predato.
Sticaj više molbi
Ako više država istovremeno traži izručenje bilo zbog istog ili različitih krivičnih dela, izvršni organ zamoljene države će doneti odluku uzimajući u obzir sve okolnosti, a pre svega:
– relativnu težinu krivičnih dela,
– mesto izvršenja,
– hronološki redosled prijema zahteva država molilja,
– da li su zahtevi podneti u skladu sa Ugovorom,
– državljanstvo oštećenog lica i
– mogućnost daljeg izručenja između država molilja.
Zaplena i predaja predmeta
Zamoljena država može zapleniti i predati državi molilji sve predmete koji su povezani sa krivičnim delom zbog koga se traži izručenje ili koji bi mogli biti zatraženi kao dokazni materijal u državi molilji, u meri u kojoj to dozvoljava njeno zakonodavstvo.
Načelo specijalnosti
Lice izručeno po osnovu ovog ugovora ne može biti lišeno slobode, suđeno ili kažnjavano u državi molilji, osim za:
– bilo koje krivično delo za koje je izručenje odobreno, odnosno za drugačije imenovano krivično delo za koje je zaprećena ista ili blaža kazna i koje se zasniva na istim činjenicama kao i krivično delo za koje je odobreno izručenje, pod uslovom da je reč o krivičnom delu za koje se može odobriti izručenje ili predstavlja blaže krivično delo;
– bilo koje krivično delo počinjeno posle izručenja tog lica ili
– bilo koje krivično delo za koje nadležni organ zamoljene države pristane na pritvaranje, suđenje ili kažnjavanje tog lica.
Odricanje i pojednostavljeno izručenje
Ako lice za koje se traži izručenje da saglasnost, i to u pismenoj formi, da bude predato državi molilji, zamoljena država može, sprovesti predaju osobe u što kraćem roku.
Za SAD ova predaja se može obaviti bez daljih procedura.
Pristanak tražene osobe može uključivati i sporazum o odricanju od zaštite koje pruža načelo specijalnosti.
Tranzit
Država potpisnica može odobriti da preko njene teritorije bude sprovedeno lice koje se izručuje ili čiji se transfer u drugu državu potpisnicu vrši po nekom drugom osnovu a od strane neke treće države ili iz države potpisnice u neku treću državu, radi krivičnog gonjenja, izricanja ili izvršenja kazne.
Zastupanje i troškovi
Zamoljena država će savetovati, pomagati i istupati pred sudom u ime države molilje i zastupati njene interese u svakom postupku koji bi mogao proisteći iz molbe za izručenje. Zastupanje pred sudom u Republici Srbiji stavlja se u nadležnost Republičkog javnog tužilaštva Republike Srbije.
Država molilja će snositi sve troškove prevođenja dokumenata potrebnih za izručenje i troškove prevoza lica koje se predalo. Zamoljena država će snositi sve ostale troškove koji su nastali u toj državi, a u vezi sa postupkom izručenja.
Ni jedna od država potpisnica neće jedna drugoj ispostavljati zahteve za naknadu troškova proisteklih iz hapšenja, pritvaranja, ispitivanja ili predaje lica po osnovu ovog ugovora.
Konsultacije
Ministarstvo pravde Republike Srbije i Ministarstvo pravde SAD mogu se međusobno neposredno konsultovati u vezi sa pojedinačnim slučajevima u cilju unapređenja delotvorne primene ovog ugovora.
Primena
Ovaj ugovor će se primenjivati na krivična dela izvršena pre, kao i posle njegovog stupanja na snagu, pod uslovom da izvršni organ zamoljene države ima diskreciono pravo da ne primeni član 3. na krivična dela izvršena pre 1. januara 2005. godine.
Potvrđivanje i stupanje na snagu
Ovaj ugovor podleže potvrđivanju; ratifikacioni instrumenti biće razmenjeni što je pre moguće, a stupa na snagu danom razmene ratifikacionih instrumenata.
Raskid ugovora
Svaka strana ugovornica može u svakom trenutku raskinuti ovaj ugovor dostavljanjem pismenog obaveštenja drugoj strani diplomatskim putem, a raskid Ugovora stupa na snagu nakon šest meseci od dana prijema takvog obaveštenja.
Izvor: Izvodi iz zakona i konvencije preuzet iz programa „Propis Soft“, Redakcija Profi Sistem Com
