Povod za pisanje ovog komentara je Mišljenje Ministarstva prosvete, br. 110-00-00015/2022-06 od 9. februara 2023. god.
U navedenom mišljenju ministarstvo daje odgovor na pitanje Sindikata obrazovanja Srbije odnosno zahtev za tumačenje važenja Sporazuma o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje, odnosno da li isti važi od datuma potpisivanja od strane reprezentativnih sindikata ili od dana objavljivanja u Službenom glasniku?
Krenimo redom.
Poseban kolektivni ugovor za visoko obrazovanje („Sl. glasnik RS“, br. 86/2019, 93/2020, 152/2020-sporazum) važio je do 14. decembra 2022. godine.
Naime, Sporazumom o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje (Sl. glasnik RS“, br. 152/2020) važenje Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje („Službeni glasnik RS”, br. 86/19 i 93/20) je bilo produženo do 14. decembra 2022. godine.
Međutim, povod za ovaj tekst je novi Sporazum o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje („Sl. glasnik RS”, br. 7/2023) od 31. januara 2023. god. kojim je propisano sledeće:
„Član 1.
Važenje Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje („Službeni glasnik RS”, br. 86/19, 93/20 i 152/20) produžava se do 14. decembra 2023. godine.
Član 2.
Ovaj sporazum stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Za potrebe razumevanja teksta važno je naglasiti da je u preambuli pomenutog sporazuma navedeno da su reprezentativni sindikati u oblasti visokog obrazovanja: Sindikat obrazovanja Srbije i Sindikat visokog obrazovanja Srbije i Vlada, 18. novembra 2022. godine, zaključili sporazum. Potpisan je u Beogradu 24. januara 2023. godine
Vratimo se sada na pomenuto Mišljenje ministarstva prosvete. U mišljenju se navodi sledeće:
„Povodom Vašeg zahteva za tumačenje važenja Sporazuma o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje, odnosno da li isti važi od datuma potpisivanja od strane reprezentativnih sindikata ili od dana objavljivanja u Službenom glasniku, navodimo da je važenje Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje (“Službeni glasnik RS”, br. 86/19, 93/20), prvobitno produženo Sporazumom o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje (“Službeni glasnik RS”, broj 152/2020) do 14. decembra 2022. godine, a nakon isteka važenja tog Sporazuma, rok važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje produžen je zaključivanjem Sporazuma o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje (“Službeni glasnik RS”, broj 7/23) do 14. decembra 2023. godine.
Saglasno navedenom, kako je u primeni Poseban kolektivni ugovor za visoko obrazovanje (“Službeni glasnik RS”, br. 86/19, 93/20, 152/20), Sporazumom o produženju roka važenja Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje (“Službeni glasnik RS”, broj 7/23) produžen je rok primene inicijalnog akta, te s tim u vezi nema vremenskog prekida, odnosno važenje Posebnog kolektivnog ugovora za visoko obrazovanje produžava se do 14. decembra 2023. godine.“
Pre analize, skrenućemo pažnju da sva razmišljanja i stavovi izneti u tekstu predstavljaju stručnu analizu, te vrednosni sud autora teksta i kritički osvrt, dat u najboljoj nameri u cilju poboljšanja našeg pravnog sistema. Dakle, iznetim se ne želi nipodaštavati nečije znanje i umeće te kognitivne ili logičke sposobnosti, niti neka konkretna osoba (ili više njih) izvrgnuti ruglu ili optužiti za nešto.
Od kada nešto važi?
Odgovor na ovo pitanje nećemo ponavljati na ovom mestu, već ga možete pronaći pod istoimenim podnaslovom u okviru teksta „Koliko je važno ono što piše u propisu?“, dipl. prav Nenad Jevtić objavljenom na Pravnom portalu.
U pomenutom tekstu jasno je pozivanje na odredbe Ustava Republike Srbije (“Sl. glasnik RS”, broj 98/2006, 115/2021-Amandmani i 16/2022), Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa i akata (“Sl. glasniku RS”, broj 45/2013 i 10/2023), a svakako na ovom mestu treba pomenuti i Jedinstvena metodološka pravila za izradu propisa (“Sl .glasniku RS”, broj 21/2010) iako se ona odnose na izradu propisa koje donosi Narodna skupština, ali po principu ako može više može i manje, mogu se primenjivati kod svih bez obzira na donosioca.
Šta je sporno u konkretnom slučaju u vezi pomenutog mišljenja Ministarstva prosvete?
Iako je Posebni kolektivni ugovor za visoko obrazovanje („Službeni glasnik RS”, br. 86/19, 93/20 i 152/20) važio do 14. decembra 2022. godine., iako su pomenuti reprezentativni sindikati i Vlada Republike Srbije sporazum zaključili 18. novembra 2022., a isti potpisali 24. januara 2023. godine isti je objavljen u „Sl. glasniku RS“ 31. januara 2023. godine. I ono što je još važnije u čl. 2. sporazuma, već citiranog ranije u tekstu, jasno stoji da sporazum stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”. Dakle, stupio je na snagu tek od 8. februara 2023. god.
Sledom navedenog od 15. decembra 2022. god. (14. decembar 2022. je poslednji dan važenja pre postpisivanja sporazuma) pa sve do 7. februara 2023. god. (8. februar 2023. je prvi dan produženja važenja na osnovu sporazuma) posebni kolektivni ugovor za visoko obrazovanje nije važio, te se nisu mogli primenjivati ni prava, obaveze i odgovornosti iz rada i po osnovu rada zaposlenih definisanih ovim posebnim kolektivnim ugovorom.
Zašto onda ministarstvo u pomenutom mišljenju navodi da „nema vremenskog prekida“?
Radi se o periodu od skoro dva meseca, gde se shodno navedenom nisu mogli primenjivati prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih definisanih i obuhvaćenih posebnim kolektivnim ugovorom, već direktno zakon ili eventualno opšti akt na nivou pojedinog poslodavca, ukoliko je isti postojao u relevantnom periodu.
Umesto zaključka
Tumačenje propisa je složen proces koji iziskuje i znanje i umeće, o čemu je pisao kolega Dipl. prav. Nenad Jevtić u već pomenutom tekstu.
Propusti u radu, nepoštovanje rokova, slučajno ili namerno zakasnelo iniciranje potpisivanja sporazuma ili što je verovatnije nemogućnost da se realizuje potpisivanje od strane Vlade Republike Srbije na vreme ili nešto drugo svakako su razlog za navedeno.
Sasvim je druga priča pogrešno tumačenje propisa shodno trenutnim potrebama ili radi „maskiranja“ nastalog problema u praksi zbog nemogućnosti primenjivanja posebnog kolektivnog ugovora tako dug period.
Ako se već zakasnilo sa potpisivanjem, ostaje nejasno zašto je od potpisivanja sporazuma do njegovog objavljivanja prošlo više od mesec dana.
Odgovor na ovo kao ni na mnoga druga pitanja verovatno nećemo dobiti, ali nas to ne sprečava da postavljamo pitanja tamo gde se ona moraju postaviti i damo kritički osvrt u cilju unapređenja pravnog sistema.
